شفاف سازی بورس ارز در بازارسرمایه

ابزار جدیدی که با نام گواهی ارزی در جمع ابزارهای معاملاتی به بورس تهران وارد شده است زمینه را برای راه‌اندازی بورس ارز فراهم می‌کند چراکه یکی از کمبودهای اصلی ما در بازار ارز به منظور کشف یک قیمت ثابت و بدون حاشیه وجود بازاری به نام بورس ارز است؛ جایی که علاوه بر معامله ابزارهای مربوطه ارز هم به صورت نقدی در این بازار معامله شود.
البته در راستای شفاف‌سازی نرخ ارز بازار سرمایه پیش از این هم پیشنهاداتی را به بازار پول مطرح کرده بود که از آن جمله معاملات آتی ارز بود؛ ابزاری که امروز در بورس کالا برای سکه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هرچند این پیشنهاد مورد قبول بانک مرکزی قرار نگرفت اما معامله گواهی ارزی به عنوان ابزاری که ایده آن در اواخر سال گذشته در شورای فرعی بورس مطرح شد هم می‌تواند در راستای ساماندهی بازار ارز مفید باشد.
این نکته را هم باید مد نظر قرار داد که تمام کالاها نیازمند یک بازار ساختاریافته و نظام‌مند برای ساماندهی هستند؛ موضوعی که برای ارز هم الزامی به نظر می‌رسد چراکه یکی از دلایل نوسانات بازار ارز نبود بازار منسجم و سامان یافته است.
از این‌رو می‌توان گفت معامله گواهی ارزی صادراتی در بازار سرمایه می‌تواند پیش شرطی برای معامله نقدی ارز محسوب شود و با این اتفاق چند گام به سمت راه‌اندازی بورس ارز نزدیک خواهیم شد.نکته‌ای که در بیان مزایای راه‌اندازی بورس ارز باید مدنظر قرار بگیرد این است که در حال حاضر بازار غیر رسمی ارز در کشور کاملاً فعال است به همین دلیل شاهد نوسانات قیمت ارز در بازار آزاد هستیم‌.
بر این اساس اگر بتوان بازار ارز را با معامله گواهی ارزی نظام‌مند کرد مزایای زیادی برای اقتصاد فراهم می‌شود، ضمن این‌که بازار ارز هم شفاف می‌شود.
البته این نکته را فراموش نکنید که ساماندهی بازار ارز دارای مزایایی برای سایر بخش‌های اقتصادی هم است چراکه بسیاری از شرکت‌ها هم‌اکنون به جهات مختلف به ارز وابسته هستند.
از سوی دیگر با راه‌اندازی بورس ارز امکان معامله ارز نقدی نیز فراهم می‌شود و همین موضوع می‌تواند تأثیر مستقیمی بر کشف قیمت واقعی ارز داشته باشد، در عین حال این اتفاق می‌تواند شرایط را برای خرید ارز با قیمت معقول فراهم کند به طوری که در این شرایط مصرف کنندگان واقعی ارز به بازار می‌آیند.
در توضیح بیشتر باید گفت که در صورت راه‌اندازی بورس ارز و کشف قیمت واقعی برای ارز رانت از بازار ارز حذف شده و خریداران ارز همان مصرف کنندگان واقعی ارز خواهند بود یعنی بخش‌های حقوقی و حقیقی که برای انجام مبادلاتشان به ارز نیاز دارند.با این اتفاق سودجویانی که با دست به دست کردن ارز در پی سودجویی از این بازار هستند هم دیگر امیدشان را از دست داده و از بازار ارز خارج می‌شوند.از سوی دیگر با ورود این ابزار جدید معاملاتی به بورس تهران ممکن است این ابهام به وجود بیاید که شرکت‌های صادراتی و وارداتی از این محل متأثر می‌شوند، در پاسخ به این ابهام باید گفت معامله گواهی ارزی تأثیری بر سودآوری شرکت‌ها ندارد تنها اتفاقی که روی می‌دهد این است که شرکت‌ها صورت‌های مالی و درآمدهایشان را به صورت واقعی‌تر به بازار اعلام می‌کنند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که هم‌اکنون به دلیل شرایط خاص اقتصادی به شرکت‌های وارداتی بر اساس اولویت‌بندی ارز صادراتی تخصیص داده می‌شود، در حالی که با معامله این ابزار جدید شرکت‌هایی که ارز مرجع دریافت نمی‌کنند مابقی نیازهایشان را می‌توانند از طریق این بازار تأمین کنند.نکته دیگر این‌که معامله گواهی ارزی در بازار سرمایه به معنی فرصت تازه‌ای برای انجام معاملات در بازار سرمایه است و اگر در طراحی معامله این گواهی‌ها به غیر از صادرکننده‌ها و واردکننده، سرمایه‌گذاران هم امکان حضور در این بازار را داشته باشند قیمت کشف شده برای ارز قیمت واقعی‌تری خواهد شد از سوی دیگر فرصت تازه‌ای برای سرمایه گذاران جهت سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه فراهم می‌شود.
علی سنگینیان
٭ معاون سابق شرکت بورس