فعال‌سازی مکانیزم ماشه؛ احتمال تقابل نظامی با ایران چقدر جدی است؟
بیگدلی، تهدید تازه علیه ایران را آمدن اسرائیل به خلیج فارس دانست و گفت: «پیشنهاد می‌کنم مقامات کشور به شدت مراقب شرایط کنونی باشند چرا که نظام بین المللی در حال پوست انداختن است، آمریکا ممکن است به خاطر حفظ موقعیت جهانی خود دست به اقدامات تازه‌ای بزنند. مخصوصا با ورود چین به غرب آسیا شرایط حساسیت بالایی پیدا کرده است»
روز جمعه شورای امنیت قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را با دو رای منفی چین و روسیه، ۱۱ رای ممتنع و دو رای مثبت دومنیکن و آمریکا رد کرد. رد این قطعنامه به عنوان یک شکست مهم برای آمریکا تفسیر شده است. با این حال آمریکا تلاش‌های خود برای تضعیف ایران را ادامه می‌دهد. ترامپ می‌گوید مکانیسم ماشه را فعال خواهد کرد مکانیسمی که می‌تواند به پایان برجام و بازگشت تحریم‌های بین المللی منجر شود. از طرف دیگر برخی سیاستمداران آمریکایی می‌گویند اتفاق رد قطعنامه آمریکا می‌تواند منجر به تقابل نظامی ایران و ایلات متحده شود.
«لیندسی گراهام» سناتور تندروی جمهوریخواه که از حامیان دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا نیز هست؛ در پیامی توئیتری مدعی شد رأی منفی شورای امنیت به قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نه تنها اشتباه بسیار بزرگی بود؛ بلکه خطر درگیری گسترده با این کشور را بیش از پیش محتمل می‌کند چرا که (با لغو این تحریم‌ها)، طرف ایرانی زرادخانه خود را تقویت خواهد کرد.
این سناتور جمهوریخواه در ادامه ادعای خود افزود: ایران هنوز هم بزرگترین دولت حامی تروریسم در سطح جهانی است. با رشد قوای نظامی ایران، مسیر برخورد با اسرائیل و دیگر کشور‌هایی که در معرض تهدید ایران هستند؛ باز می‌شود. تصمیم سازمان ملل احمقانه بود.
در این بین افراد دیگری هم می‌گویند ترامپ برای ماندن در کاخ سفید ناچار است تکلیف ایران روشن کند و ممکن است برای این کار دست به اقدام نظامی بزند. پاتریک تروس، سفیر اسبق آمریکا در قطر در این باره گفته ترامپ برای رأی آوردن مجدد به ایران حمله می‌کند و انتخاب آبرامز به همین دلیل است. او می‌گوید پمپئو و آبرامز او را متقاعد کرده‌اند آمریکایی‌ها هرگز رئیس جمهورِ زمان جنگ را از کاخ سفید بیرون نمی‌کنند.
هفته گذشته رسانه‌های آمریکا خبر دادند که با کناره‌گیری برایان هوک از نمایندگی ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، الیوت آبرامز جایگزین او می‌شود.
آبرامز با چهار دهه حضور در سیاست خارجی آمریکا در رویداد‌های مهمی، چون رسوایی ایران-کنترا یا ماجرای مک‌فارلین و جنگ عراق نقش داشته است. او از دیپلمات‌های تندرو جمهوری خواه محسوب می‌شود که پیش از این مسئول پرونده ونزوئلا در وزارت خارجه آمریکا بوده است.
سوال مهم این است که آیا ترامپ و ایالات متحده پیش از انتخابات ریاست جمهوری دست به رویارویی نظامی با ایران می‌زنند؟
لیندسی گراهام سناتور مشهور جمهوریخواه احتمال تقابل نظامی با ایران را مطرح کرده است
دکتر علی بیگدلی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین الملل در این باره گفت: «لیندسی گراهام از مشاوران نزدیک ترامپ و از نئومحافظه کاران افراطی حزب جمهوری خواه به حساب می‌آید. روابط نزدیکی با محافل یهودی دارد. از طرف دیگر الیوت آبرامز نیز که به عنوان جانشین هوک منصوب شده هم از یهودیان بسیار تندرو محسوب می‌شود. با این وجود به هیچ وجه در حال حاضر شرایط حمله به ایران برای آمریکا وجود ندارد. مخصوصا در آستانه انتخابات، ایالات متحده دست به این کار نمی‌زند.»
به گفته این کارشناس "ممکن است در دوره بعد و در صورت پیروزی ترامپ، او خشونت بیشتری را علیه ایران اعمال کند، اما در شرایط فعلی تا بیستم ژانویه که رییس جمهور جدید به کاخ سفید می‌رود به هیچ وجه امکان درگیری وجود ندارد."
بیگدلی، اما تهدید تازه علیه ایران را آمدن اسرائیل به خلیج فارس دانست و گفت: «پیشنهاد می‌کنم مقامات کشور به شدت مراقب شرایط کنونی باشند چرا که نظام بین المللی در حال پوست انداختن است، آمریکا ممکن است به خاطر حفظ موقعیت جهانی خود دست به اقدامات تازه‌ای بزنند. مخصوصا با ورود چین به غرب آسیا شرایط حساسیت بالایی پیدا کرده است. اسرائیل هم در حال تلاش برای ایجاد پایگاه در خلیج فارس است. پس مقامات کشورمان باید همه جوانب کار را در نظر بگیرند. با این حال حداقل تا ۵ پنج ماه آینده هیچ تهدید نظامی علیه ایران وجود ندارد.»
او با اشاره به انتخاب آبرامز به عنوان جانشین هوک گفت: «او از یهودی‌های تندرو است و می‌دانید که ایران در صدر دلواپسی‌های محافل یهودی ایالات متحده امریکاست. آن‌ها می‌خواهند جلوی ایران را بگیرند.»
این کارشناس مسائل سیاست خارجی درباره احتمال استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه گفت: «سوال مهم این است که آیا از نظر حقوقی آمریکا می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند یا نه؟ با توجه به خروج آمریکا از برجام ظاهرا این حق را ندارد. اما آمریکا می‌گوید، چونکه از بنیانگذاران برجام است پس می‌تواند این مکانیسم را فعال کند. از طرف دیگر ممکن است آمریکا از قدرت‌های اروپایی بخواهد که مکانیسم ماشه را فعال نمایند در آن صورت نیازی به مخالفت روسیه و چین هم وجود ندارد و می‌تواند تحریم‌های اولیه را بر گرداند. البته این کار چالش‌های زیادی دارد و به راحتی صورت نخواهد گرفت.»
آبرامز جایگزین برایان هوک شده تا با جتناح تندرو پمپئو علیه ایران تقویت شود
محسن جلیلوند تحلیلگر مسائل بین الملل نیز در این باره گفت: «احتمال جنگ را نزدیک نمی‌بینم. ۹۰ روز دیگر در آمریکا انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود، تصور نمی‌کنم حاکمیت آمریکا دست به ریسک بزند و وارد جنگ با ایران شود. اما یک نکته مهم در این بین وجود دارد و آن هم این است که آمریکایی‌ها معمولا رییس جمهور در حال جنگ را از کاخ سفید بیرون نمی‌کنند. احتمالا این موضوع در پس زمینه تیم ترامپ وجود دارد، با این وجود تقابل نظامی آمریکا با ایران را محتمل نمی‌دانم.»
او افزودی: «مگر اینکه اسرائیل به دلایلی وارد فاز نظامی با ایران شود که ایران را هم وادار به پاسخگویی کند، در این حالت ممکن است ایالات متحده هم تحرکاتی داشته باشد. البته این هم در شرایط کنونی بعید به نظر می‌رسد چرا که اسرائیل صلح را با کشور‌های عربی همچون امارات و دیگران آغاز کرده است. در این شرایط بعید است اسرائیل دست به اقدام نظامی علیه ایران بزند.»
این تحلیلگر مسائل بین الملل البته معتقد است درگیر‌ها و تقابل‌های کوچک نظامی همیشه وجود داشته و ممکن است باز هم رخ دهد، اما تقابل شدید و گسترده نظامی با مدیریت دو طرف رخ نخواهد داد.
جلیلوند ادامه داد: «درعرصه بین الملل محاسبه نیست که موجب جنگ می‌شود بلکه سوء محاسبه است که باعث رخ دادن تقابل نظامی می‌گردد. آخرین نمونه آن هم افغانستان است که حالا آمریکا با طالبان وارد توافق صلح شده است.»
این کارشناس سیاست خارجی درباره اینکه چرا برایان هوک کنار گذاشته شده و آبرامز جایگزین او شده است، گفت: «تصور تیم ترامپ این بود که تحریم‌های حداکثری نتیجه خواهد داد، اما حالا که نتیجه مطلوب را به دست نیاورده، می‌خواهد کاسه و کوزه این عدم شکست را سر یک نفر بشکند که آن فرد هم فعلا برایان هوک است.»
جلیلوند درباره جانشین برایان هوک یعنی آبرامز گفت: «این دیپلمات از دوستان نزدیک پال وولفوویتز و نئوکان‌های آمریکا است، البته فعلا او به عنوان سرپرست منصوب شده است، برایان هوک یک برنامه‌ریز بود، خیلی اجرایی نبود، اما آبرامز نیروی اجرایی است. هوک یک هماهنگ کننده بود، اما آبرامز یک چهره عملیاتی است، در ماجرای ایران کنترا هم نقش داشت، اما با تبرئه جرج بوش پدر دوباره به دستگاه دیپلماسی آمریکا بازگشت. کلا احتمالا سیاست‌های آمریکا علیه ایران سخت گیرانه‌تر خواهد شد.»
این کارشناس مسائل بین الملل درباره احتمال حرکت آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه گفت: «ماشه در برجام یک بحث سیاسی دارد و یک بحث حقوقی. از نظر حقوقی آمریکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد چرا که آمریکا از برجام خارج شده است، اما این کشور به برجام استناد نمی‌کند به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت استناد می‌کند تا با استفاده از آن، بار حقوقی به درخواستش دهد؛ که آن هم جای بحث دارد.»
جلیلوند افزود: «فرآیند ماشه بسیار طولانی است. ابتدا باید سه داور انتخاب شود، پس از آن چند هفته بحث صورت گیرد و نهایتا در پایان به شورای امنیت می‌رود، آنجا باید شورای امنیت باید ادامه معافیت‌های تحریمی ایران را به رای بگذارد. آنجا آمریکا می‌تواند دخالت کند و قطعنامه شورای امنیت را وتو کند. اگر آن را وتو کند تمام تحریم‌های سازمان ملل در قالب برجام دوباره بر می‌گردد. البته تاکید می‌کنم که این فرآیند بسیار طولانی است. امید آمریکا، اما به همان پایان ماجراست که بتواند قطعنامه شورای امنیت را وتو کند.»
