شوک بزرگ عربستان به ایران / ریاض تغییر استراتژی داد

عربستان به دنبال مازاد عرضه جهانی و بازگشت تدریجی تولید اوپک‌پلاس، آرامکو برای سومین ماه متوالی، قیمت نفت سبک خود را برای مشتریان آسیایی کاهش می‌دهد.

به نقل از رویترز، منابع پالایشگاهی اعلام کردند که عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، ممکن است قیمت فروش نفت خام سبک عربی خود به بازار آسیا را در ماه فوریه برای سومین ماه پیاپی کاهش دهد؛ اقدامی که در پی روند کاهشی قیمت‌های نقدی انجام می‌شود.

بر اساس نظرسنجی رویترز از ۶ منبع پالایشگاهی مستقر در آسیا، قیمت رسمی فروش نفت خام سبک عربی برای ماه فوریه احتمال دارد ۱۰ تا ۳۰ سنت به ازای هر بشکه کاهش یابد و به محدوده ۳۰ تا ۵۰ سنت برای هر بشکه کمتر از میانگین قیمت نفت عمان - دوبی برسد.

داده‌های رویترز نشان می‌دهد این سومین کاهش ماهانه است و زیان‌های ناشی از اختلاف قیمت ۶۰ سنت برای هر بشکه در ژانویه را، که پایین‌ترین سطح در پنج سال گذشته بود، افزایش می‌دهد.

این نظرسنجی نشان می‌دهد که قیمت رسمی فروش نفت خام «فوق سبک عربی» ممکن است ۱۰ تا ۲۰ سنت برای هر بشکه کاهش یابد، در حالی که انواع نفت خام «متوسط عربی» و «سنگین عربی» در فوریه ممکن است ثابت بماند یا نسبت به ژانویه ۱۰ سنت کاهش یابد.

در بازارهای تک‌محموله، اختلاف قیمت نفت دبی با نفت سواپ، پس از کاهش از ماه اکتبر به‌دلیل مازاد عرضه بالا، هفته گذشته افزایش یافت، میانگین قیمت نفت در این ماه تاکنون ۶۱ سنت به ازای هر بشکه بوده است که نسبت به ۸۸ سنت در ماه نوامبر کاهش یافته و نصف میانگین اکتبر است.

فشار مازاد عرضه؛ بازگشت آهسته ۲.۹ میلیون بشکه در روز

این فشار ناشی از لغو تدریجی کاهش عرضه داوطلبانه هشت کشور ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش (اوپک‌پلاس) از آوریل تاکنون و افزایش تولید در آمریکا و دیگر کشورهای تولیدکننده بوده است.

هشت عضو اوپک‌پلاس در بازه زمانی آوریل تا دسامبر امسال روزانه حدود ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه از کاهش عرضه داوطلبانه خود را به بازارهای جهانی بازگردانده‌اند.

هشت عضو این ائتلاف در نشست ماه نوامبر تصمیم گرفتند روند لغو کاهش عرضه داوطلبانه را برای سه ماه نخست سال آینده میلادی به‌دلیل پیش‌بینی مازاد عرضه متوقف کنند. طبق تازه‌ترین گزارش ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی، عرضه جهانی نفت در سال ۲۰۲۶، روزانه ۳ میلیون و ۸۴۰ هزار بشکه از تقاضا پیشی خواهد گرفت.

تأثیر ناچیز بحران ونزوئلا بر معادلات خاورمیانه

در همین حال، اختلال اخیر در صادرات نفت ونزوئلا تأثیر اندکی بر بازار خاورمیانه داشته است، عرضه نفت ونزوئلا حدود یک درصد از عرضه جهانی را شامل می‌شود، در حالی که بیشتر صادرات این تولیدکننده آمریکای جنوبی عضو اوپک راهی پالایشگاه‌های مستقل کوچک در چین می‌شد.

قیمت‌های رسمی فروش نفت خام عربستان سعودی به‌طور معمول اوایل هر ماه منتشر می‌شود و روند قیمت‌های ایران، کویت و عراق را تعیین می‌کنند و بر حدود ۹ میلیون بشکه نفت خام در روز به مقصد آسیا تأثیر می‌گذارند.

مشتریان آسیایی همچنان تعیین‌کننده نهایی قیمت‌ها

شرکت دولتی آرامکوی عربستان سعودی قیمت‌های رسمی فروش خود را بر اساس توصیه‌های مشتریان و پس از محاسبه تغییرات ماهانه در ارزش نفت خام، بازده پالایش و قیمت فرآورده‌ها تعیین می‌کند. مقامات آرامکو بر اساس سیاست رسمی خود، درباره قیمت‌های ماهانه اظهار نظر نمی‌کنند.

تأثیر کاهش قیمت نفت عربستان سعودی بر ایران

تأثیر مستقیم کاهش قیمت نفت عربستان سعودی (به ویژه انواع سبک و متوسط که بازارهای رقیبی با ایران دارند) بر ایران، در دو حوزه کلیدی قابل بررسی است: ۱. درآمد و بودجه دولت و ۲. توان رقابت در بازار آسیا.

۱. فشار بر توان رقابت در بازار آسیا (ایران و عراق)

قیمت‌های رسمی فروش نفت عربستان سعودی نقش قیمت مرجع (Marker Price) را برای سایر تولیدکنندگان خاورمیانه که نفت خود را به آسیا می‌فروشند، ایفا می‌کند.

رقابت مستقیم: نفت سبک عربی (Arab Light) مستقیماً با نفت سبک ایران (به ویژه نفت صادراتی سبک ایران که بخش عمده‌ای از سبد صادراتی را تشکیل می‌دهد) و نفت سبک عراق در بازار آسیا رقابت می‌کند. هنگامی که آرامکو قیمت رسمی خود را کاهش می‌دهد، به طور ضمنی خریداران آسیایی (مانند پالایشگاه‌های چین و هند) فشار می‌آورند که نفت رقیب، یعنی نفت ایران، را نیز با تخفیف‌های بیشتری خریداری کنند تا صرفه اقتصادی حفظ شود.
تخفیف‌های ناگزیر: اگر ایران نتواند قیمت‌های خود را (از طریق افزایش تخفیف‌ها به نفت دبی یا کاهش قیمت نسبت به قیمت‌های پایه رسمی) همگام با کاهش آرامکو نگه دارد، سهم بازار خود را از دست می‌دهد. این امر مستلزم آن است که ایران برای حفظ حجم فروش، تخفیف‌های بیشتری اعمال کند که به معنای کاهش مستقیم درآمد حاصل از هر بشکه است.
تأثیر بر نفت سنگین: اگرچه نفت سنگین عربستان (Arab Heavy) ممکن است کمتر با سبد صادراتی ایران رقابت کند، اما ثبات قیمت نفت سنگین عربستان (که در متن گزارش اشاره شده بود) در صورت لزوم می‌تواند به عنوان یک اهرم برای حفظ نسبی قیمت‌های انواع سنگین‌تر ایران عمل کند، اما کاهش قیمت انواع سبک، فشار کلی بر کل سبد صادراتی ایران را افزایش می‌دهد.

۲. فشار بر بودجه دولت و اهداف اقتصادی

بودجه دولت جمهوری اسلامی ایران برای سال مالی پیش‌رو معمولاً بر اساس یک قیمت نفت متوسط فرضی برای هر بشکه تنظیم می‌شود.

کاهش درآمد پیش‌بینی شده: هرگونه کاهش در قیمت‌های جهانی که به دلیل افزایش عرضه (مانند بازگشت اوپک‌پلاس و تولید آمریکا) رخ می‌دهد و در قیمت‌های رقبا مانند عربستان منعکس می‌شود، به طور مستقیم بر درآمد ارزی پیش‌بینی شده دولت تأثیر می‌گذارد. این امر، دولت را مجبور می‌کند یا کسری بودجه را بپذیرد یا به منابع جایگزین (مانند افزایش مالیات، استقراض، یا استقراض از منابع بانک مرکزی) متوسل شود که هر کدام عواقب اقتصادی خاص خود را دارند.
اهمیت تخفیف‌ها: ایران در حال حاضر نفت خود را با تخفیف‌های قابل توجهی نسبت به قیمت‌های رسمی برنت یا دبی به فروش می‌رساند. کاهش قیمت‌های عربستان به معنای آن است که ایران باید تخفیف‌های خود را بیشتر افزایش دهد تا همچنان برای خریداران آسیایی جذاب باقی بماند؛ این امر به طور مستقیم ارزش ریالی درآمد نفتی را کاهش می‌دهد.
مهندسی بازار: با توجه به محدودیت‌های صادراتی بین‌المللی ایران، توانایی ایران برای تأثیرگذاری بر تصمیمات اوپک‌پلاس و یا مذاکره بر سر قیمت‌ها محدود است. بنابراین، کاهش قیمت رقبا، ایران را در موقعیت واکنش‌دهنده قرار می‌دهد تا تصمیم‌گیرنده.