پشت‌پرده گرانی میوه از باغ تا بازار

به گزارش سایت طلا،قیمت میوه در سال‌های اخیر یکی از موضوعات پرچالش در بازار محصولات کشاورزی کشور بوده و بسیاری از مصرف‌کنندگان افزایش مداوم و گاه غیرقابل پیش‌بینی بهای انواع میوه را نشانه‌ای از نابسامانی زنجیره تولید تا مصرف می‌دانند. بررسی میدانی بازار، اظهارات فعالان صنفی و تحلیل‌های کارشناسان اقتصادی نشان می‌دهد که گرانی میوه در ایران ناشی از مجموعه‌ای از عوامل ساختاری، مدیریتی و لجستیکی است؛ عواملی که هرکدام سهمی در افزایش قیمت نهایی پرداختی توسط خانوارها دارند.

نخستین عامل، هزینه بالای تولید است. افزایش قیمت نهاده‌هایی مانند کود، سم، سوخت، قطعات ماشین‌آلات کشاورزی و دستمزد کارگران، مستقیماً هزینه نهایی تولیدکننده را بالا برده است. بسیاری از باغداران به دلیل نوسانات ارزی، افزایش هزینه نگهداری باغ و عدم حمایت‌های پایدار، مجبورند قیمت محصولات خود را متناسب با هزینه‌ها افزایش دهند. به گفته کارشناسان، بخش قابل توجهی از باغات کشور در مناطق کم‌آب قرار دارند و هزینه تأمین آب، به‌ویژه از طریق چاه‌ها، بخش جدا نشدنی از قیمت تمام‌شده است.

عامل دوم، ضعف ساختار توزیع و تعدد واسطه‌ها در بازار میوه است. زنجیره‌ای که از باغدار آغاز و به مصرف‌کننده ختم می‌شود، اغلب شامل چندین واسطه، میدان‌داران، بارفروشان و خرده‌فروشان است. هر حلقه درصدی بر قیمت اضافه می‌کند. نبود سامانه شفاف خرید و فروش مستقیم، یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که باعث شده سهم باغدار از قیمت مصرف‌کننده پایین، اما قیمت نهایی بسیار بالا باشد. گزارش‌های رسمی سال‌های اخیر نشان می‌دهد که گاهی سهم باغدار از قیمت نهایی کمتر از ۳۰ درصد است؛ موضوعی که به‌خوبی ناکارآمدی شبکه توزیع را نشان می‌دهد.

سومین عامل، کمبود زیرساخت‌های انبارداری و حمل‌ونقل استاندارد در کشور است. نبود سردخانه‌های کافی در برخی استان‌ها و استفاده از کامیون‌های غیراستاندارد موجب افزایش تلفات میوه در مسیر انتقال به بازار می‌شود. کارشناسان میزان ضایعات برخی محصولات کشاورزی را تا ۳۰ درصد برآورد می‌کنند؛ رقمی بسیار بالا که به‌طور طبیعی در قیمت مصرف‌کننده انعکاس پیدا می‌کند. این تلفات باعث کاهش عرضه و در نتیجه افزایش قیمت‌ها می‌شود.

نوسانات تقاضا در ایام خاص سال مانند شب یلدا، ماه رمضان یا ایام نوروز نیز از دیگر عوامل افزایش قیمت است. در دوره‌هایی که تقاضا ناگهان بالا می‌رود، شبکه توزیع به‌دلیل نبود سازوکار کنترل‌شده، دچار بی‌نظمی می‌شود و فرصت برای افزایش قیمت‌ها فراهم می‌آید.

یکی دیگر از دلایل مهم، خروج میوه از کشور و جذابیت صادرات است. در مقاطعی که قیمت ارز افزایش می‌یابد، صادرات محصولات باغی سودآورتر می‌شود و بخشی از محصول به سمت بازارهای خارجی می‌رود. این موضوع در بسیاری از سال‌ها باعث کاهش عرضه داخلی و بالا رفتن قیمت‌ها شده است.

در نهایت، فقدان نظارت مؤثر و یکپارچه بر بازار، تعیین قیمت‌های چندگانه و نبود اطلاعات دقیق لحظه‌ای درباره حجم تولید و نیاز بازار، شرایطی ایجاد کرده که مدیریت بازار میوه را دشوار کرده است. کارشناسان تأکید می‌کنند که اصلاح ساختار توزیع، توسعه زیرساخت‌های نگهداری، حمایت از تولیدکننده و تقویت سامانه‌های شفاف خرید و فروش، راهکارهایی است که می‌تواند بازار را به تعادل نزدیک کند.