ایران در وضعیت آماده باش/ در آستانه زمستانی بی‌برف قرار گرفتیم
نشانه‌های تازه از وضعیت منابع آبی کشور، نگرانی‌ها درباره کم‌آبی زمستانی و سال آینده را تشدید کرده است. بر اساس داده‌های رسمی، ایران یکی از بی‌سابقه‌ترین افت‌ها در پوشش برف طی دو دهه اخیر را تجربه می‌کند؛ موضوعی که در کنار کاهش آورد سدها، تصویر نگران‌کننده‌ای از آینده تأمین آب ترسیم کرده است.
نشانه‌های تازه از وضعیت منابع آبی کشور، نگرانی‌ها درباره کم‌آبی زمستانی و سال آینده را تشدید کرده است. بر اساس داده‌های رسمی، ایران یکی از بی‌سابقه‌ترین افت‌ها در پوشش برف طی دو دهه اخیر را تجربه می‌کند؛ موضوعی که در کنار کاهش آورد سدها، تصویر نگران‌کننده‌ای از آینده تأمین آب ترسیم کرده است.
به گزارش ایسنا، داده‌های برفسنجی ماهواره‌ای در ۱۸ آبان ۱۴۰۴ از کاهش شدید پوشش برف در ارتفاعات حکایت دارد. میزان برف موجود نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۸.۶ درصد و در مقایسه با میانگین ۲۰ سال گذشته ۹۹.۸ درصد کمتر شده است؛ رقمی که کارشناسان آن را «افت بی‌سابقه» می‌دانند.
این در حالی است کاهش برف مستقیماً باعث افت آورد سدها و رودخانه‌ها می‌شود و این موضوع می‌تواند تأمین آب شرب شهرهای بزرگ را در تابستان با محدودیت، افت فشار و حتی قطعی دوره‌ای مواجه کند. بخش کشاورزی نیز از این وضعیت مصون نیست و کاهش آب سطحی احتمال کاهش سطح زیرکشت و افت تولید محصولات را افزایش می‌دهد.
هم‌زمان با افت منابع سطحی، برداشت از سفره‌های زیرزمینی شدت می‌گیرد؛ اتفاقی که خطر فرونشست زمین، کاهش دبی چاه‌ها و خشک شدن قنوات را افزایش می‌دهد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که کاهش برف همچنین موجب خشک‌تر شدن خاک، فرسایش بیشتر و شکل‌گیری کانون‌های جدید گردوغبار می‌شود و می‌تواند اکوسیستم‌های آبی و زیستگاه‌های حیات‌وحش را تحت‌تأثیر قرار دهد.
همچنین کاهش ذخایر برفی، پایداری منابع آب را به‌شدت کاهش می‌دهد و در صورت تداوم، احتمال بروز تنش‌های آبی، محدودیت‌های توسعه و جابه‌جایی جمعیت در برخی مناطق کشور وجود خواهد داشت.
علاوه بر این آنطور که محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، وضعیت سدهای کشور را «نگران‌کننده» توصیف و اعلام کرده که بسیاری از سدهای اصلی تأمین‌کننده آب شرب در شهرهایی مانند تهران، بندرعباس، تبریز و اراک با افت کم‌سابقه مخازن روبه‌رو بوده‌اند.
به گفته او، سد کمال‌صالح عملاً خالی شده و چهار سد اصلی تهران نیز به شرایطی رسیده‌اند که مشابه آن در سابقه بهره‌برداری‌شان دیده نشده است.
جوان‌بخت همچنین از کاهش شدید آورد سد شهید کاظمی بوکان، منبع اصلی تأمین آب تبریز، خبر داد؛ سدی که در سال‌های پرآب بیش از یک میلیارد مترمکعب آورد داشت اما امسال تنها ۳۰۷ میلیون مترمکعب آب دریافت کرده است. وضعیت سد دوستی، منبع عمده آب شرب مشهد نیز مشابه است و حجم موجود مخزن آن اکنون به کمتر از پنج درصدرسیده است.
طبق آخرین آمار بخش قابل‌توجهی از سدهای کشور هم‌اکنون تنها در حدی از حجم مخزن خود آب دارند که برای حفظ پایداری سازه‌ای لازم است؛ حجمی که نقشی در تأمین آب شرب، کشاورزی یا صنعت ایفا نمی‌کند و نشانه‌ای از شکنندگی بیش از پیش منابع آبی کشور است.
در مجموع باید گفت منابع آبی کشور با شرایطی روبه‌روست که تداوم آن می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری برای امنیت آبی ایران به‌همراه داشته باشد. کارشناسان تأکید می‌کنند که مدیریت این وضعیت نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تقویت زیرساخت‌ها و اجرای سیاست‌های سختگیرانه‌تر در مدیریت مصرف است؛ زیرا در صورت استمرار روند فعلی، چالش کم‌آبی در سال پیش‌رو نه‌تنها تشدید خواهد شد، بلکه بر روند تأمین پایدار آب شرب، کشاورزی و توسعه شهری نیز اثرگذار خواهد بود.
