اتفاق عجیب پس از ۵۷ سال / سد کرج خشک شد

بحران کم‌آبی در استان البرز به حدی رسیده که سد کرج به حجم مرده رسیده و امکان تأمین آب مورد نیاز استان دیگر وجود ندارد.

بر اساس آمار رسمی، حجم آب پشت سد کرج به کمتر از ۱۰ درصد ظرفیت کل رسیده و بیشتر آب باقی‌مانده نیز به دلیل قرار گرفتن در لایه‌های پایین سد، غیرقابل برداشت است. این یعنی حتی آن مقدار کم آب موجود نیز نمی‌تواند برای مصارف شرب و کشاورزی استفاده شود. ارتفاع دریاچه سد کرج نیز در این مدت ۵۲ متر کاهش یافته که رکورد بی‌سابقه‌ای در تاریخ این سد محسوب می‌شود.

حجم مُرده؛ نقطه پایان یک سد

در اصطلاحات مهندسی آب، “حجم مُرده” به آن بخش از آب سد اطلاق می‌شود که به دلیل قرار گرفتن در پایین‌ترین نقطه مخزن، دیگر قابل برداشت و استفاده نیست. وقتی یک سد به حجم مُرده می‌رسد، عملاً کارایی خود را از دست می‌دهد و دیگر نمی‌تواند نقش اصلی خود یعنی تأمین آب را ایفا کند.

سد کرج که در دهه ۱۳۴۰ احداث شد، برای تأمین آب شرب تهران و البرز طراحی شده بود. اما با گذشت سال‌ها و کاهش شدید بارندگی‌ها، این سد به تدریج ظرفیت خود را از دست داده است. اکنون با رسیدن به حجم مُرده، وضعیت بحرانی‌تری پیش آمده و مسئولان ناچار به تأمین آب از منابع جایگزین هستند.

۵۷ سال بی‌سابقه؛ بدترین خشکسالی تاریخ البرز

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز تأکید کرد که این وضعیت در ۵۷ سال گذشته، یعنی از زمان بهره‌برداری سد کرج تاکنون، بی‌سابقه بوده است. حتی در بدترین دوره‌های خشکسالی قبلی، سد کرج به این سطح از کاهش حجم نرسیده بود. این رکورد سیاه نشان می‌دهد که منطقه با یک بحران آب بی‌سابقه مواجه است که می‌تواند پیامدهای جدی برای میلیون‌ها نفر از ساکنان البرز و تهران داشته باشد.

کاهش ۵۲ متری ارتفاع دریاچه سد نیز به معنای خالی شدن عظیم حجم آب است. این کاهش شدید، ناشی از ترکیب چند عامل است: کاهش بارندگی‌ها، افزایش دما، تبخیر بالا و افزایش مصرف آب. در چنین شرایطی، احیای سد کرج نیازمند بارندگی‌های سنگین و پیوسته است که پیش‌بینی آن در کوتاه‌مدت دشوار به نظر می‌رسد.

راه‌حل‌های جایگزین؛ آیا کافی هستند؟

با رسیدن سد کرج به حجم مُرده، مسئولان ناچار به استفاده از منابع آب جایگزین شده‌اند. انتقال آب از سدهای دیگر، استفاده از آب‌های زیرزمینی و حتی محدودیت مصرف، از جمله گزینه‌های روی میز هستند. اما کارشناسان هشدار می‌دهند که این راه‌حل‌ها بلندمدت نیستند و اگر بارندگی‌ها به حالت عادی برنگردند، استان البرز با بحران جدی‌تری مواجه خواهد شد.

علاوه بر این، کاهش شدید آب سد کرج تأثیر مستقیمی بر کشاورزی، صنعت و حتی زندگی روزمره مردم خواهد گذاشت. محدودیت‌های آب می‌تواند منجر به افزایش قیمت محصولات کشاورزی، کاهش تولید صنعتی و نارضایتی عمومی شود.

سخن پایانی

رسیدن سد کرج به حجم مُرده، نه تنها یک رکورد سیاه در تاریخ ۵۷ساله این سد است، بلکه هشداری جدی برای آینده منابع آبی کشور به شمار می‌رود. کاهش ۵۲ متری ارتفاع دریاچه و غیرقابل برداشت شدن بیش از ۹۰ درصد آب باقی‌مانده، نشان می‌دهد که خشکسالی به یک بحران ساختاری تبدیل شده است. در حالی که مسئولان به دنبال راه‌حل‌های کوتاه‌مدت هستند، واقعیت این است که بدون مدیریت اصولی منابع آب، کاهش مصرف و سرمایه‌گذاری در منابع جایگزین مانند آب‌های تصفیه‌شده و شیرین‌سازی، این بحران تنها عمیق‌تر خواهد شد. سد کرج امروز به حجم مُرده رسیده، اما سؤال اصلی این است: آیا ما آماده‌ایم تا جلوی رسیدن سایر منابع آب به همین سرنوشت را بگیریم؟ پاسخ به این سؤال، آینده میلیون‌ها نفر را تعیین خواهد کرد.