حقیقت تلخی که این ربات بر ملا می‌کند!
هوش مصنوعی چهره‌هایی خلق می‌کند که نه تنها واقعی نیستند، بلکه تعصبات پنهان ما را آشکار می‌کنند!
به گزارش سایت طلا،در دنیای امروز، مرز میان واقعیت و ساخته‌های دیجیتالی روز به روز کمرنگ‌تر می‌شود. ما عادت کرده‌ایم به چشمانمان اعتماد کنیم، اما چه اتفاقی می‌افتد وقتی همان چشمان، ما را فریب می‌دهند؟
مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که هوش مصنوعی نه تنها می‌تواند چهره‌هایی آنقدر واقعی بسازد که از عکس قابل تشخیص نباشند، بلکه با استفاده از همین چهره‌ها، یکی از ساده‌ترین و در عوض عمیق‌ترین و پنهان‌ترین تعصبات انسانی را آشکار کرده است: تعصب در مورد وزن!
اما این مسئله مگر چقدر می‌تواند مهم باشد؟ در این گزارش به این مسئله می‌پردازیم.
تعصبات پنهان زیر ذره‌بین هوش مصنوعی
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که بدون آگاهی قبلی، چه قضاوتی درباره دیگران می‌کنید؟ ما دوست داریم خود را انسان‌هایی منصف و بدون تعصب بدانیم، اما واقعیت این است که اغلب قضاوت‌های ما در کسری از ثانیه و بدون دخالت بخش آگاه ذهنمان انجام می‌شود.
سنجش این تعصبات پنهان همیشه برای پژوهشگران دشوار بوده است. به همین دلیل، ابزاری مانند «آزمون تداعی ضمنی» (Implicit Association Test یا IAT) ابداع شد. در این آزمون، به شرکت‌کنندگان تصاویری نشان داده می‌شود و از آن‌ها خواسته می‌شود که به سرعت، ویژگی‌هایی مانند «خوب» یا «بد»، «باهوش» یا «تنبل» را به آن تصاویر نسبت دهند. سرعت واکنش آن‌ها، تعصبات ناخودآگاهشان را فاش می‌کند.
اما این روش یک مشکل اساسی داشت: تصاویر استفاده‌شده در آزمون‌ها اغلب بی‌کیفیت، نامتعارف یا با جزئیات اضافی بودند. یک عکس با نورپردازی نامناسب، یک چهره با سن نامشخص یا حتی یک حالت چهره خاص، می‌توانست نتایج را تحت تأثیر قرار داده و باعث شود که تعصبات مربوط به کیفیت عکس، سن، یا قومیت به اشتباه به عنوان تعصب در مورد وزن ثبت شوند. این «نویزهای بصری»، کارایی تحقیق را به شدت کاهش می‌دادند.
خلق چهره‌های بی‌نقص
اینجاست که هوش مصنوعی وارد میدان می‌شود. در یک پژوهش، دانشمندان از هوش مصنوعی مولد (Generative AI) برای ساخت ۴۸ پرتره کاملاً استانداردشده استفاده کردند. این چهره‌ها به دو دسته تقسیم می‌شدند: تعدادی با وزن متوسط و تعدادی با وزن بالا. تمام جزئیات، از جمله نورپردازی، حالت چهره، پس‌زمینه و حتی حالت مو، در هر دو گروه کاملاً یکسان‌سازی شده بودند تا هیچ عاملی به جز وزن، بر قضاوت شرکت‌کنندگان تأثیر نگذارد.
نتیجه حیرت‌انگیز بود: چهره‌های ساخته شده توسط هوش مصنوعی آنقدر واقعی به نظر می‌رسیدند که تقریباً نیمی از شرکت‌کنندگان، آن‌ها را با عکس‌های واقعی اشتباه گرفتند. این موفقیت نشان داد که هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری بی‌نظیر برای تولید محرک‌های بصری دقیق و واقع‌گرایانه باشد و «نویز» تصاویر سنتی را از بین ببرد. اما یافته‌های عمیق‌تر، از این هم نگران‌کننده‌تر بود.
قضاوت‌های ناآگاهانه ما
داده‌های حاصل از این پژوهش، یک همبستگی قوی و منفی میان «وزن ادراک‌شده» و «توانمندی» و «جذابیت» نشان داد. به زبان ساده، شرکت‌کنندگان هر چهره‌ای را که «سنگین‌تر» به نظر می‌رسید، به صورت ناخودآگاه، کمتر توانمند و کمتر جذاب ارزیابی کردند. این قضاوت‌های سخت و خودکار، حتی زمانی که هیچ نشانه دیگری از رفتار، شخصیت یا محیط در دسترس نبود، رخ داد.
اما یافته تکان‌دهنده‌تر این بود: چهره‌های سنگین‌تر، از نظر شرکت‌کنندگان، کمتر واقعی به نظر می‌رسیدند. این نتیجه نشان می‌دهد که ما نه تنها به صورت ناخودآگاه نسبت به افراد دارای وزن بالا تعصب داریم، بلکه ممکن است حتی باور نداشته باشیم که چنین بدن‌هایی به دنیای واقعی تعلق دارند. این یافته، ابعاد پنهانی از تعصب را آشکار می‌کند که حتی تصورش هم دشوار است.
آینه‌ای که خود هم واقعیت را تغییر می‌دهد!
استفاده از هوش مصنوعی برای تحقیقات تعصب، مزایای بزرگی دارد: کنترل دقیق، تنوع و قابلیت تکرارپذیری. با این ابزار می‌توان چهره‌هایی از قومیت‌ها، سنین و جنسیت‌های مختلف خلق کرد و تحقیقات دقیق‌تری انجام داد. با این حال، باید توجه داشت که خود هوش مصنوعی نیز از این تعصبات مبرا نیست.
مدل‌های هوش مصنوعی مولد، بر اساس داده‌های عظیمی آموزش می‌بینند که اغلب شامل چهره‌های ایده‌آل، متناسب و متقارن هستند. اگر از یک الگوریتم خواسته شود که چهره‌ای با وزن بالا بسازد، ممکن است به کلیشه‌ها، اغراق‌های کاریکاتوری یا حتی ناتوانی در تولید تصویر واقعی روی بیاورد. همان واقع‌گرایی که این چهره‌ها را ارزشمند می‌کند، آن‌ها را در برابر «تعصب الگوریتمی» آسیب‌پذیر می‌سازد. بنابراین، این ابزار بسیار قدرتمند است، اما هنوز نمی‌توان به صورت خودکار به آن اعتماد کرد.
نتیجه‌گیری
هوش مصنوعی در حال تغییر دادن درک ما از واقعیت است. همانطور که این ابزار به تکامل خود ادامه می‌دهد، می‌تواند تبدیل به آینه‌ای دقیق شود که نه تنها افرادی که می‌بینیم، بلکه نحوه دیدن ما به آن‌ها را نیز منعکس می‌کند.
شاید بزرگ‌ترین موهبت هوش مصنوعی در نهایت این نباشد که جایگزین قضاوت انسانی شود، بلکه این باشد که قضاوت‌های پنهان ما را آشکار کند و ابزارهایی برای بهتر شدن به ما بدهد.
این گزارش نشان می‌دهد که در جنگ با تعصبات و سوگیری‌ها، هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک متحد ارزشمند عمل کند، به شرطی که خودمان آگاهی کافی نسبت به خطرات و محدودیت‌های آن داشته باشیم.
