دستاوردهای اولین روز شانگهای؛ امضای ۲۰ سند و بیانیه علیه اسرائیل
مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، روز دوشنبه ۱۰ شهریور ۱۴۰۴ در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در چین حضور یافت و بر ضرورت صلح، عدالت و گسترش همکاری‌های اقتصادی تاکید کرد.
حضور رسمی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در چین، با سخنرانی‌های اثرگذار، دیدارهای دوجانبه و امضای توافق‌نامه‌های چندجانبه همراه بود. پیام اصلی جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس، تأکید بر صلح، عدالت، چندقطبی‌سازی جهانی، همکاری اقتصادی، و مقابله با تحریم‌ها و یک‌جانبه‌گرایی بود.
رئیس جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی رسمی خود در چین، سازمان همکاری شانگهای را «نماد صلح‌دوستی در جهانی بحرانی» توصیف کرد و تأکید کرد: «سازمان همکاری شانگهای باید در دو مسیر موازی و مشخص، یعنی صلح‌سازی منطقه‌ای و تقویت همکاری‌های مالی برای کاهش اثر تحریم‌های یک‌جانبه، گام‌های عملیاتی بردارد.»
وی پیشنهاد تشکیل کمیته وزرای خارجه اعضا برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و واکنش سریع به نقض حاکمیت کشورها را مطرح کرد و افزود: «در حوزه اقتصادی، پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران ایجاد ابتکار "حساب‌ها و تسویه‌های ویژه سازمان همکاری شانگهای" است که شامل تسویه با ارزهای ملی، استفاده از ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی و ایجاد صندوق سوآپ ارزی چندجانبه می‌شود.»
بیانیه رسمی سران؛ محکومیت صریح حمله اسرائیل و آمریکا به ایران
در پایان نشست رسمی سران شانگهای و پس از سخنرانی روسای جمهور، کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای طی بیانیه‌ای رسمی، حملات نظامی اسرائیل و ایالات متحده آمریکا به ایران در خردادماه ۱۴۰۴ را به‌شدت محکوم کردند و آن را «نقض آشکار منشور سازمان ملل و تعرض به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران» دانستند.
در بخشی از بیانیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای که امروز دوشنبه در کشور چین برگزار شد، کشورهای عضو قاطعانه حملات نظامی اسرائیل و ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در ژوئن ۲۰۲۵ را محکوم کردند.
سران شانگهای بیان کردند که «چنین اقدامات تجاوزکارانه‌ای علیه تأسیسات غیرنظامی، از جمله زیرساخت‌های هسته‌ای ـ انرژی، که به کشته شدن غیرنظامیان منجر شد، نقض آشکار اصول و موازین حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد و تعرض به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود.»
آن‌ها خاطرنشان کردند که «ایمنی فیزیکی هسته‌ای و حفاظت از تأسیسات هسته‌ای باید به‌طور دائمی تضمین شود.»
پس از پایان نشست اصلی، رئیس جمهور پزشکیان در نشست "شانگهای پلاس" با بیان اینکه جهان نیازمند مدل جدیدی از حکمرانی جهانی است، گفت: «نظام حکمرانی جهانی باید بر پایه عدالت و برابری استوار باشد، نه منطق سلطه‌گرایانه قدرت. سازمان همکاری شانگهای ظرفیت تبدیل شدن به قطب نوآوری، هوش مصنوعی و سرمایه‌گذاری در جهان جنوب را دارد.»
رئیس‌جمهور ایران با اشاره به موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیت ترانزیتی ایران، از پیوستن بندر چابهار به شبکه ریلی سراسری خبر داد و خواستار ایفای نقش مؤثر سازمان در حل بحران فلسطین شد.
در حاشیه اجلاس شانگهای، رئیس‌جمهور کشورمان با سران کشورهای مختلف دیدار و گفت‌وگو کرد.
دیدار با شهباز شریف (نخست‌وزیر پاکستان)
پزشکیان در دیدار با نخست وزیر پاکستان تأکید کرد: «ایران و پاکستان باید با همکاری نخبگان جهان اسلام در حل مشکلات مشترک منطقه‌ای تلاش کنند.» وی با انتقاد از سکوت جهانی در قبال جنایات در غزه، خواستار اقدام مشترک کشورهای اسلامی شد.
شهباز شریف نیز با قدردانی از حمایت‌های ایران، خواستار تسریع در همکاری‌های اقتصادی و انتقال پیام‌های گرم خود به رهبر معظم انقلاب شد.
دیدار با امامعلی رحمان (رئیس‌جمهور تاجیکستان)
رئیس جمهور ایران در این دیدار، بر «ریشه‌های مشترک فرهنگی» و لزوم آموزش نسل جوان به این اشتراکات تأکید شد.
رئیس‌جمهور تاجیکستان نیز با تمجید از جایگاه تمدنی ایران، حمله نظامی به ایران را «غیرقابل توجیه» دانست و به شدت محکوم کرد و خواستار افزایش حجم تبادلات اقتصادی تاجیکستان با ایران شد.
دیدار با رجب طیب اردوغان (رئیس‌جمهور ترکیه)
پزشکیان در دیدار با اردوغان از مواضع ترکیه در قبال رژیم صهیونیستی و قطع روابط اقتصادی با آن استقبال کرد و گفت: «ما از تثبیت صلح میان ارمنستان و آذربایجان حمایت می‌کنیم اما مخالف حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در قفقاز هستیم.»
وی همچنین خواستار تسهیل در همکاری‌های بانکی و گمرکی برای افزایش حجم مبادلات شد.
دیدار با گوترش(دبیرکل سازمان ملل)
در دیدار مهم پزشکیان با دبیرکل سازمان ملل، وی با گلایه از عملکرد آژانس انرژی اتمی گفت: «آژانس حتی حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ما را محکوم نکرد. این سکوت، مشروعیت این نهاد را زیر سؤال می‌برد.»
پزشکیان تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران همچنان به دنبال دیپلماسی و تعامل است و تصمیم‌گیری در مورد سطح همکاری با آژانس را به شورای‌عالی امنیت ملی واگذار کرده است.»
گوترش نیز در پاسخ گفت: «من متقاعد شده‌ام که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است. نسبت به فعال‌سازی اسنپ‌بک نگرانم و با طرف‌های اروپایی درباره پرهیز از تشدید تنش رایزنی کرده‌ام.»
دیدار با ولادیمیر پوتین
پزشکیان در پایان دیدار های خود در حاشیه اجلاس، با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد. دیداری که بیش از دو ساعت به طول انجامید.
در این دیدار، دو رئیس‌جمهور بر لزوم تعمیق همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های اقتصادی، انرژی، حمل‌ونقل، امنیتی و منطقه‌ای تأکید کردند.
پزشکیان با بیان اینکه «چندجانبه‌گرایی واقعی نیازمند همکاری عملی قدرت‌های مستقل است»، گفت: «ایران و روسیه می‌توانند به عنوان دو قدرت مهم منطقه‌ای و عضو سازمان‌های بین‌المللی مانند شانگهای و بریکس، نقشی تعیین‌کننده در کاهش وابستگی به نظام سلطه و تحریم‌های یک‌جانبه ایفا کنند.»
وی همچنین خواستار تسریع در اجرای پروژه‌های مشترک، به‌ویژه تکمیل کریدور شمال-جنوب (INSTC)، توسعه همکاری‌های بانکی، و تسویه با ارزهای ملی شد و افزود: «توسعه ارتباطات ریلی، انرژی و ترانزیتی میان دو کشور باید در اولویت باشد.»
پزشکیان با تشکر از مواضع روسیه در محکومیت تجاوز نظامی آمریکا و اسرائیل به ایران، گفت: «این حمایت‌ها نشانه مسئولیت‌پذیری روسیه در نظام بین‌الملل و پایبندی به منشور سازمان ملل است.»
در مقابل، ولادیمیر پوتین با اشاره به اینکه روابط تهران و مسکو از ثبات راهبردی برخوردار است، اظهار داشت: «ایران شریک قابل اعتماد روسیه است. ما آماده توسعه همکاری‌ها در همه سطوح هستیم. موضوعاتی نظیر استفاده از روبل و ریال در مبادلات دوجانبه و تقویت سازوکارهای مالی مستقل از غرب، در اولویت همکاری‌هاست.»
پوتین همچنین با تأکید بر حمایت روسیه از حق ایران در بهره‌گیری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، گفت: «مسکو با هرگونه استفاده ابزاری از نهادهای بین‌المللی علیه ایران مخالف است.»
شانگهای و بریکس در حال تبدیل شدن به جایگزین‌های واقعی سازمان ملل هستند
در همین راستا سید محمد مرندی، استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر سیاسی در گفت‌گو با اسپتنیک تاکید کرد که محکومیت صریح حملات نظامی اسرائیل و ایالات متحده علیه ایران از سوی اعضای سازمان همکاری شانگهای، نقطه‌عطفی در نظم بین‌الملل است.
مرندی می‌گوید که «آنچه از سازمان همکاری شانگهای شاهد بودیم، همان چیزی است که انتظار داشتیم از سازمان ملل متحد ببینیم. در حالی که نهادهای بین‌المللی غرب‌محور مانند سازمان ملل و شورای امنیت در قبال تجاوزات مکرر سکوت کرده‌اند، سازمان‌های نوظهوری مانند شانگهای و بریکس به‌عنوان جایگزین‌های واقعی و مؤثر در حال سربرآوردن هستند.»
وی با تأکید بر اینکه ایران منزوی نیست، بیان می‌کند که «عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای و تعاملات فعال با کشورهای عضو، نشان می‌دهد که ملت ایران از حمایت کشورهایی برخوردار است که بخش اعظم جمعیت و اقتصاد جهانی را نمایندگی می‌کنند.»
این استاد دانشگاه تهران معتقد است که «ظهور آسیا دیگر قابل مهار نیست. پروژه‌های عظیمی نظیر کمربند-راه، کریدورهای تجاری جدید، امنیت جمعی و همکاری‌های مالی غیرغربی، به شکل‌گیری نظمی جدید کمک می‌کنند که کشورهای در حال توسعه را از اختلالات و فشارهای غربی مصون می‌سازد.»
مرندی در پایان می‌گوید که: «سازمان همکاری شانگهای در حال تبدیل شدن به یک نیروی واقعی در عرصه بین‌المللی است؛ نیرویی که نه‌تنها بر همکاری‌های امنیتی و اقتصادی منطقه‌ای تمرکز دارد، بلکه گام‌های مؤثری برای رهایی از سلطه مؤسسات مالی و سیاسی غرب برمی‌دارد.»
در پایان باید گفت حضور رئیس‌جمهور ایران در این اجلاس، نشانگر عزم سیاسی برای تقویت چندجانبه‌گرایی، استقلال اقتصادی و تحقق صلح و همکاری منطقه‌ای بود. این سفر، با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی ایران، توانست توجه اعضا را به راهکارهای کاربردی جلب کند.
