از توافق ترامپ برای اجازه صادرات تراشه‌های هوش‌مصنوعی به چین چه می‌دانیم؟

دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا، روز بیستم مردادماه اعلام کرد که با شرکت سازنده تراشه انویدیا به توافق رسیده تا این شرکت بتواند برخی تراشه‌های هوش مصنوعی تولیدی خود را به چین بفروشد، اما در ازای آن ۱۵ درصد از درآمد حاصل به دولت آمریکا پرداخت شود. ترامپ افزود که توافق مشابهی نیز با شرکت ای‌ام‌دی (AMD) انجام داده است.

موضوع ممنوعیت فروش تراشه‌های هوشمند و پیشرفته به چین به موضوعی حساس و پیچیده در روابط بین پکن و واشنگتن تبدیل شده است. ۸۰ درصد از تراشه دنیا در تایوان تولید می‌شود ولی با این حال آمریکا در سال‌های اخیر تلاش کرده تا تولید تراشه‌های هوشمند و پیشرفته را محدود به خاک خود، ژاپن و هلند کند؛ موضوعی که به شرکت‌های فناور آمریکایی فشار زیادی وارد کرده است.

توافق صادرات تراشه به چین، تغییر بزرگی نسبت به سیاست‌های پیشین واشنگتن است؛ چرا که دولت آمریکا از سال ۲۰۲۲ صادرات تراشه‌های پیشرفته به چین را برای جلوگیری از استفاده نظامی پکن محدود کرده بود. در آن زمان انویدیا توانست نسخه ضعیف‌تر و کُندتر تراشه‌های خود موسوم به «اچ۲۰» را برای چین طراحی و صادر کند.

در آوریل گذشته (اسفندماه ۱۴۰۳)، دولت ترامپ اعلام کرد که صادرات تراشه «اچ۲۰» نیاز به مجوز خواهد داشت؛ تصمیمی که به طور ناگهانی مانع فروش ۲ میلیاد و ۵۰۰ میلیون دلار تراشه‌های انویدیا به چین در یک فصل مالی شد.

این موضوع باعث شد «جن‌سِن هوانگ» مدیرعامل انویدیا، ماه‌ها برای لغو این محدودیت‌ها لابی و وعده سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری در تولید سرورهای هوش مصنوعی را در خاک آمریکا مطرح کند. در نهایت پس از دیدار هوانگ با ترامپ در دفتر بیضی کاخ سفید، وزارت بازرگانی آمریکا مجوز صادرات دوباره این تراشه‌ها را صادر کرد.

اما کارشناسان و برخی نمایندگان کنگره هشدار می‌دهند که این توافق غیرمعمول می‌تواند به الگویی برای سیاست «پرداخت در برابر اجازه صادرات» تبدیل شود.

مفاد توافق برای انویدیا

براساس گزارش روزنامه فایننشال تایمز، انویدیا و ای‌ام‌دی می‌توانند تراشه‌های مشخصی را به چین صادر کنند، مشروط به اینکه ۱۵ درصد از عایدی فروش به دولت آمریکا برسد.

ترامپ در کنفرانس خبری کاخ سفید در این رابطه اظهار داشت: من گفتم اگر می‌خواهید این را تأیید کنم، ۲۰ درصد می‌خواهم. ولی هوانگ آن را به ۱۵ درصد رساند. این پول برای کشورمان است، برای آمریکا؛ نه برای خودم.

ترامپ توضیح داد که این توافق فقط شامل تراشه‌های «اچ۲۰» انویدیا و «ام‌آی ۳۰۸» ای‌ام‌دی می‌شود که نسخه‌های کندتر و قدیمی‌تر هستند.

وی تأکید کرد که تراشه‌های پیشرفته‌تر مانند بلَک‌وِل (Blackwell) وارد این توافق نخواهند شد، چون سازنده «جدیدترین و پیشرفته‌ترین تراشه جهان هستند و هیچ‌کس تا پنج سال آینده به آنها دسترسی ندارد.»

انویدیا در نامه‌ای در پاسخ به تایم اعلام کرد: ما از قوانین دولت آمریکا در بازار جهانی پیروی می‌کنیم. اگر آمریکا می‌خواهد در رقابت جهانی و در بازار چین باقی بماند، نباید در زمینه هوش مصنوعی اشتباه ۵جی (۵G) را تکرار کند.

دولت چین با این حال به شرکت‌های داخلی توصیه کرده از تراشه‌های «اچ۲۰» انویدیا استفاده نکنند، هرچند ممنوعیت رسمی در این رابطه وضع نشده است. برخی شرکت‌های چینی نیز به کاهش سفارش‌های خود فکر می‌کنند و به جای آن به سراغ تراشه‌های داخلی، به‌ویژه محصولات هواوی، می‌روند. با این حال تحلیلگران می‌گویند حتی نسخه کندشده تراشه‌های آمریکایی همچنان از کیفیتی جهانی برخوردار است و بازار خود را حفظ خواهد کرد.

انویدیا تأکید کرده که «اچ۲۰» محصولی نظامی یا زیرساختی نیست و چین هرگز برای عملیات دولتی خود به تراشه‌های آمریکایی متکی نبوده است؛ درست همان‌طور که آمریکا هم به تراشه‌های چینی متکی نخواهد شد.

نگرانی‌های حقوقی و امنیتی در داخل آمریکا

تراشه‌های «اچ۲۰» پیش‌تر در توسعه مدل هوش مصنوعی متن‌باز شرکت چینی دیپ‌سیک (DeepSeek) به‌کار رفته بود که در آمریکا نگرانی‌های زیادی ایجاد کرد. همین موضوع باعث شد دولت جو بایدن رئیس جمهوری پیشین آمریکا و سپس ترامپ محدودیت‌های سخت‌تری بر صادرات این تراشه‌ها وضع کنند. اکنون لغو محدودیت‌ها در قالب یک توافق مالی، انتقادهایی را برانگیخته است.

کاخ سفید اعلام کرده جزئیات این توافق هنوز در دست بررسی وزارت بازرگانی است.

برخی نمایندگان کنگره هشدار داده‌اند که با دریافت سهم از فروش تراشه‌ها، این پیام منتقل می‌شود که اصول امنیت ملی آمریکا «قابل خرید و فروش» است.

استیسی راسگون تحلیلگر مؤسسه برنشتاین در این رابطه به تایم گفته است: این توافق یک «سابقه بد» برای سایر شرکت‌ها و ممکن است به مسیری خطرناک منجر شود: «گویی مجوزهای صادراتی را حال می‌توان خرید.»

به گفته برخی کارشناسان، این موضوع نشانه‌ای از آن است که در دولت ترامپ، سیاست‌گذاری می‌تواند برابر فشار و قدرت شرکت‌های بزرگ، به کالایی قابل معامله تبدیل شود.