نامه عراقچی به دبیرکل سازمان ملل درباره قطعنامه 2231

به گزارش سایت طلا، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس شورای امنیت پیرامون خاتمه قطعنامه 2231 تاکید کرد: چنان‌که در نامه مشترک وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه به تاریخ 28 اوت 2025 به‌تفصیل بیان شده است، تلاش طرف‌های اروپایی برای توسل به آنچه «ابلاغیه شروع فرآیند سازوکار موسوم به اسنپ‌بک» خوانده‌اند، از حیث شکلی معیوب و از حیث ماهوی فاقد ‌اعتبار است.

هیچ اقدامی که در تخطی از قطعنامه 2231 انجام گیرد، نمی‌تواند برای دولت‌های عضو تعهد حقوقی ایجاد کند. سوابق رأی‌گیری شورای امنیت و مواضع صریح اعضای آن مؤید آن است که «ابلاغیه» مزبور فاقد هرگونه اعتبار حقوقی است.

متن این نامه به شرح زیر است:

در ادامه مکاتبات پیشین خود، از جمله آخرین آن به تاریخ 27 سپتامبر 2025، به واسطه این مکاتبه با جنابعالی اعلام می نمایم که قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت، مطابق با مفاد صریح خود، در تاریخ 18 اکتبر 2025 به‌طور قطعی منقضی و خاتمه یافته است.

در این ارتباط، مایلم موضع جمهوری اسلامی ایران را به شرح ذیل مجدداً مورد تأکید قرار دهم:
ده سال پیش، «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) با تأیید قطعنامه 2231 (2015) لازم‌الاجرا گردید؛ امری که بازتاب‌دهنده باور مشترک جامعه بین‌المللی به این حقیقت بود که دیپلماسی و تعامل چندجانبه، مؤثرترین شیوه برای حل‌وفصل اختلافات محسوب می‌شوند.

جمهوری اسلامی ایران، در پرتو پایبندی استوار خود به حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات، برجام را با حسن نیت پذیرفت و به‌طور کامل و دقیق بر اساس تعهدات خویش آن را اجرا نمود. علی‌رغم پایبندی کامل و راستی‌آزمایی‌شده جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحده آمریکا، در نقض آشکار تعهدات خود، ابتدا از اجرای تعهدات خویش امتناع ورزید و متعاقباً، در تاریخ 8 مه 2018، به‌صورت یک‌جانبه از توافق خارج شد و تحریم‌های غیرقانونی، یک‌جانبه و فراسرزمینی خود را مجدداً برقرار و حتی گسترش داد.

این اقدامات قهرآمیز، نقض فاحش حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد محسوب گردیده و اجرای برجام را به‌شدت مختل نمود. طرف‌های اروپایی برجام، یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا، علیرغم تعهد اولیه خود به حفظ توافق و جبران آثار خروج آمریکا، نه‌تنها به تعهدات خویش عمل نکردند، بلکه تحریم‌های غیرقانونی مضاعفی علیه اشخاص و نهادهای ایرانی اعمال نمودند و بدین‌سان، مرتکب نقض‌های مادی بیشتری نسبت به برجام شدند.

تمامی این موارد جدیِ عدم اجرای تعهدات و نقض‌های فاحش، طی سال‌های گذشته به‌طور کامل مستندسازی شده و در دفعات متعدد به اطلاع جنابعالی و اعضای شورای امنیت رسانده شده است. جمهوری اسلامی ایران نهایت خویشتنداری را در برابر این نقض‌های مکرر و اساسی به‌کار بست و تلاش‌های گسترده دیپلماتیک به‌منظور احیای توازن و حفظ توافق را به عمل آورد.

پس از گذشت یک سال از پایبندی کامل ایران به برجام علی‌رغم خروج ایالات متحده، جمهوری اسلامی ایران در چارچوب حقوق مسلم خود وفق مفاد برجام، از تاریخ 8 مه 2019 اقدامات جبرانی مرحله‌ای، متناسب و قابل بازگشت را به اجرا گذاشت. متعاقباً، ایران با رویکردی سازنده به تعامل پرداخت تا بازگشت کامل ایالات متحده به توافق، پایبندی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی به کلیه تعهدات خود، و رفع کامل تحریم‌ها را تضمین نماید. با این حال، متأسفانه این تلاش‌ها با کارشکنی آمریکا و تروئیکا، به‌واسطه اصرار آنان بر مطالبات حداکثری و تداوم تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه، مواجه گردید؛ اقدامی که هدف اصلی برجام یعنی عادی‌سازی روابط اقتصادی بین‌المللی ایران را از میان برد.

سوابق روشن تعامل سازنده ایران، از جمله برگزاری نشست‌های متعدد مشورتی با طرف‌های اروپایی و حتی مذاکرات با طرف آمریکایی، بیانگر پایبندی مستمر ایران به مسیر دیپلماسی است. مع‌الوصف، این تلاش‌های مبتنی بر حسن نیت با اقدامات خرابکارانه و تجاوزکارانه علیه تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ایِ تحت پادمان ایران پاسخ داده شد. در ماه‌های اخیر، به‌جای اجرای تعهدات خویش، سه کشور اروپایی کارزار تازه‌ای از دست‌کاری سیاسی و تحریف حقوقی را در پیش گرفتند و کوشیدند سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» را به ابزاری علیه ایران تبدیل نمایند.

در چنین شرایطی، در تاریخ 28 اوت 2025، سه کشور اروپایی عضو برجام بدون برخورداری از هرگونه مبنای مشروع، حقوقی، آیین‌کار یا توجیه سیاسی، به‌صورت یک‌جانبه و خودسرانه کوشیدند با نادیده گرفتن روند حل‌وفصل اختلافات مقرر در برجام، مستقیماً به شورای امنیت مراجعه و سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال سازند.

چنان‌که در نامه مشترک وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه به تاریخ 28 اوت 2025 به‌تفصیل بیان شده است، تلاش طرف‌های اروپایی برای توسل به آنچه «ابلاغیه شروع فرآیند سازوکار موسوم به اسنپ‌بک» خوانده‌اند، از حیث شکلی معیوب و از حیث ماهوی فاقد ‌اعتبار است. هیچ اقدامی که در تخطی از قطعنامه 2231 انجام گیرد، نمی‌تواند برای دولت‌های عضو تعهد حقوقی ایجاد کند. سوابق رأی‌گیری شورای امنیت و مواضع صریح اعضای آن مؤید آن است که «ابلاغیه» مزبور فاقد هرگونه اعتبار حقوقی است.

بر همین اساس، هرگونه ادعای «احیا» یا «اعاده» قطعنامه‌های خاتمه‌یافته، از اساس باطل بوده، فاقد مبنای حقوقی است و قادر به ایجاد اثر الزام‌آور نمی‌باشد.

عالی‌جناب،
با توجه به مطالب پیش‌گفته، جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌نماید که رویه در پیش گرفته‌شده از سوی سه کشور اروپایی، مصداق بارز سوء‌استفاده از فرایند حقوقی بوده و مغایر با متن و روح قطعنامه 2231 (2015) و برجام است. بر این اساس، قطعنامه 2231 چارچوبی روشن و محدود برای خاتمه تمامی قطعنامه‌های پیشین مربوط به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران مقرر داشته است.

به موجب بند عملیاتی 8، خودِ قطعنامه 2231 و «مفاد مندرج در آن» به‌همراه تمامی قطعنامه‌های تحریمیِ پیش‌تر خاتمه‌یافته که در آن مورد اشاره قرار گرفته‌اند، بایستی طبق جدول زمانی مقرر از سوی شورا، به‌طور خودکار منقضی شوند. هیچ تصمیم بعدی از سوی شورای امنیت نه این جدول زمانی را تمدید کرده، نه به تعلیق درآورده و نه به هر نحو دیگر آن را تغییر داده است. مذاکرات و رأی‌گیری‌های شورای امنیت در سپتامبر 2025 نیز به‌روشنی فقدان هرگونه اجماع برای اصلاح یا تفسیر مجدد مفاد قطعنامه را تأیید نمود.

در همین راستا، در نوزدهمین نشست وزرای امور خارجه جنبش عدم تعهد که در تاریخ‌های 15 و 16 اکتبر در کامپالا پایتخت اوگاندا برگزار گردید، 121 کشور عضو این جنبش در سند نهایی خود بر خاتمه به‌موقع قطعنامه 2231 تأکید کردند و تصریح نمودند: «بر اهمیت مداوم روح همکاری و چندجانبه‌گرایی که به تصویب اجماعی قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت انجامید، مجدداً تأکید می‌ورزد و خاطرنشان می‌سازد که مفاد و جدول‌های زمانی آن باید به‌طور کامل مورد احترام قرار گیرد. جنبش عدم تعهد همچنین تأکید می‌کند که کلیه مفاد این قطعنامه باید مطابق با بند 8 قطعنامه 2231 خاتمه یابد.»

دو نشست های رأی‌گیری در شورای امنیت که به ترتیب در تاریخ‌های 19 و 26 سپتامبر 2025 برگزار شدند، به‌روشنی فقدان اجماع در میان اعضای شورا را نسبت به اعتبار ابلاغیه شروع فرآیند سازوکار موسوم به اسنپ‌بک نشان داد. همان‌گونه که در سال 2020 نیز شورای امنیت تأیید نمود که ایالات متحده پس از خروج از برجام، صلاحیت توسل به آن سازوکار را ندارد، صدور ابلاغیه مزبور از جانب اروپا نیز فاقد هرگونه مبنا و اثر حقوقی است و نمی‌تواند مستند هیچ اقدام یا تصمیمی درخصوص وضعیت قطعنامه 2231 یا قطعنامه‌های تحریمیِ پیش‌تر خاتمه‌یافته قرار گیرد.

علاوه بر این، قطعنامه 2231 هیچ‌گونه صلاحیت یا اختیاری به دبیرکل یا دبیرخانه سازمان ملل متحد اعطا نمی‌نماید تا نسبت به تشخیص، اعلام، اِعمال مجدد یا بازگرداندن قطعنامه‌هایی که طبق بند عملیاتی 8 خاتمه یافته‌اند، اقدام نمایند.

هرگونه اقدام در این خصوص، خارج از حدود اختیارات قانونی مقرر در منشور ملل متحد و قطعنامه 2231 تلقی شده و با نقش کاملاً اداری و بی‌طرفانه دبیرخانه طبق منشور در تعارض خواهد بود. دبیرخانه، نهادی تصمیم‌گیر یا مفسر نیست؛ این نهاد نه می‌تواند آثار حقوقی تصمیمات شورای امنیت را تغییر داده یا تمدید کند، و نه مجاز است با اظهارنظرهای یک‌جانبه برای دولت‌های عضو ایجاد تعهد نماید. هرگونه «ابلاغیه شروع فرآیند سازوکار موسوم به اسنپ‌بک» یا «تأییدیه» از سوی دبیرخانه، از منظر حقوقی باطل بوده و اعتبار نهادی سازمان ملل متحد را تضعیف خواهد کرد.

به همین ترتیب، هرگونه تلاش برای احیاء یا فعال‌سازی مجدد نهادهای فرعی نظیر «کمیته تحریم» یا «هیئت کارشناسان» پس از خاتمه مقرر در بند 8 اجرایی قطعنامه، فاقد هرگونه مبنای حقوقی است. هیچ دولت عضو، دبیرخانه یا مقام رسمی‌ نمی‌تواند بدون اتخاذ تصمیم جدید و صریح از سوی شورای امنیت، در این زمینه به‌طور قانونی اقدام نماید.

بر این اساس، قطعنامه 2231 (2015) تا تاریخ 18 اکتبر 2025 نافذ بوده و از آن تاریخ به بعد، مطابق با بند 8 اجرایی، تمامی مفاد آن و نیز مفاد قطعنامه‌های تحریمیِ پیش‌تر خاتمه‌یافته منقضی گردیده و فاقد هرگونه اثر حقوقی مستمر است.

هیچ‌یک از تدابیر پیش‌تر خاتمه‌یافته از آن تاریخ به بعد قابل احیاء یا اجرا نیستند، و هرگونه تلاش در این خصوص غیرقانونی بوده و از اساس، باطل و بی‌اعتبار محسوب خواهد شد. موجب امتنان خواهد بود چنانچه مکاتبه حاضر به‌عنوان سند رسمی شورای امنیت و مجمع عمومی توزیع گردد.

انتهای پیام/