بانک مرکزی با در پیش گرفتن یک برنامه ویژه و چندجانبه و سه اقدام موثر، برای مهار نوسانات غیرمنطقی بازار ارز وارد عمل شده است.
در پی فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تلاش دشمن برای معتبر نشان دادن تحریم‌های سازمان ملل، بازار غیررسمی ارز شاهد افزایش هیجانی نرخ ارز شده است. این جوسازی‌ها تا جایی پیش رفت که ادعا شد پول‌های ایران در بانک‌های اروپایی بلوکه می‌شود، حال آنکه به گفته رئیس کل بانک مرکزی، اساسا ایران در اروپا سپرده‌ای ندارد که بلوکه شود.
اگرچه کارشناسان متعددی تأکید دارند که تحریم های سازمان ملل در مقایسه با تحریم‌های آمریکا که در این سال‌ها اعمال شده چندان مهم نیستند، با این حال افزایش کاذب نرخ ارز که ناشی از جو روانی و انتظارات تورمی است موجب نگرانی در بخش‌های مختلف اقتصادی به‌ویژه در میان بازرگانان و فعالان اقتصادی شده است. در این شرایط، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان نهاد تنظیم‌گر بازار ارز، با در پیش گرفتن یک برنامه ویژه و چندجانبه، برای کنترل تلاطم‌های هیجانی و مهار نوسانات غیرمنطقی بازار ارز وارد عمل شده است.
افزایش عرضه ارز برای آرامش‌بخشی به بازار
یکی از محور‌های اصلی این برنامه، افزایش قابل‌توجه تخصیص ارز برای واردات، به‌ویژه واردات خرد، از روز شنبه ۱۲ مهر ۱۴۰۴ اعلام شده است. این اقدام بانک مرکزی با هدف تأمین به‌موقع نیازهای ارزی بازرگانان و جلوگیری از اختلال در زنجیره تأمین کالا‌های اساسی و سایر نیازهای وارداتی کشور انجام می‌شود.
نکته حائز اهمیت در این طرح، تنوع بخشیدن به ابزار‌های پرداخت است؛ به‌گونه‌ای که بازرگانان علاوه بر استفاده از روش مرسوم حواله ارزی، این امکان را خواهند داشت تا از اسکناس ارز نیز برای پرداخت‌های خود استفاده کنند. تأمین اسکناس موردنیاز نیز از طریق صادرکنندگان و بانک مرکزی انجام می‌شود.
این سیاست نه‌تنها انعطاف‌پذیری تامین ارز بازرگانان را افزایش می‌دهد، بلکه با تزریق مستقیم اسکناس به چرخه مبادلات تجاری، می‌تواند تا حدی از فشار بر بازار غیررسمی بکاهد.
در این زمینه محمدرضا فرزین؛ رئیس‌کل بانک مرکزی از مهیا شدن عرضه ارز تعداد بیشتری از اقلام صادراتی در بازار دوم مرکز مبادله ارز و طلای ایران خبرداده است. قرار است با اجرای این طرح، بانک مرکزی و وزارت صمت با همکاری یکدیگر مزیت‌های از دست رفته کالا‌های صادراتی را احیا کنند.
رئیس‌کل بانک مرکزی همچنین با بیان اینکه نرخی که صادرکنندگان و واردکنندگان در بازار دوم مرکز مبادله اقدام به مبادله ارز می‌کنند تا روز چهارشنبه ۹ مهرماه ۹۲ هزار تومان بود، خاطرنشان کرد: این نرخ تا پیش از اجرایی شدن «اسنپ بک» بین ۷۵ تا ۸۰ هزار تومان بود، لذا نرخ‌هایی که در برخی از کانال‌ها نرخ سازی می‌شود و عده‌ای در بستر آن اقدام به معامله خرد می‌کنند نرخ ترس است، در حالی که معاملات بزرگ در سامانه‌های بانک مرکزی انجام می‌شود.
مدیریت بازار موازی با ۲ ابزار پیش‌فروش و حراج سکه
سیاستگذار بازار پول و ارز برای مدیریت همزمان بازار طلا که به‌عنوان یک بازار موازی و تأثیرپذیر از نوسانات نرخ ارز عمل می‌کند نیز دو اقدام مؤثری را در دستور کار قرار داده است. بر این اساس، طرح پیش‌فروش انواع قطعات سکه ضرب ۱۳۸۶با سررسید ۳۰ دی‌ماه ۱۴۰۴، روز سه‌شنبه این هفته برگزار خواهد شد.
این حرکت در ادامه روند مداخله‌گرایی هوشمندانه بانک مرکزی در بازار طلا است. در این راستا در هفته گذشته نیز مرحله هشتاد و ششم حراج سکه در مرکز مبادله ایران با تخصیص بیش از ۴۲ هزار قطعه سکه طلا به خریداران به انجام رسید. بانک مرکزی اعلام کرده است که مراحل دیگر حراج سکه از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران، در روز‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت که زمان‌بندی آن به‌زودی اطلاع‌رسانی می‌شود.
این حجم از عرضه هدفمند، پیام آرامش‌بخشی برای بازار است و با افزایش عرضه، از حباب‌های قیمتی کاذب و هیجانات مخرب در بازار طلا جلوگیری می‌کند. ثبات در بازار طلا به‌طور مستقیم بر انتظارات آتی فعالان بازار ارز تأثیر گذاشته و از شدت سفته‌بازی می‌کاهد.
ترکیب این سه اقدام هماهنگ، یعنی افزایش عرضه ارز برای واردات، حراج و پیش‌فروش سکه برای مدیریت بازار موازی و مداخله‌گری فعالانه در بازار‌ها نشان از یک استراتژی جامع و پویا دارد.
چشم‌انداز آتی بازار ارز
بر اساس تحلیل کارشناسان ارزی، انتظار می‌رود با تداوم این روند از سوی بانک مرکزی، در روز‌های آینده عرضه ارز در بازار غیررسمی هم افزایش پیدا کند و نرخ ارز در روز‌ها و هفته‌های آتی، روندی کاهشی را در پیش گرفته و به سمت یک تعادل پایدار حرکت کند. البته موفقیت این برنامه در گرو تداوم و اجرای بدون وقفه آن و همچنین مدیریت انتظارات تورمی در فضای کلان اقتصاد است.
این اقدامات نشان می‌دهد که بانک مرکزی برای عبور از بحران کنونی، از ابزار‌های متنوع و همزمان بهره می‌جوید تا آرامش را به بازار‌های کشور بازگرداند.
در کنار تحولات بازار داخلی طلا و ارز، رسیدن اونس جهانی طلا به نقاط حساس و احتمال اصلاحات قیمتی، اتفاق دیگری است که از سوی تحلیلگران به عنوان نشانه دیگری از اصلاح قیمت در بازار داخلی مطرح می‌شود.