رئیس‌جمهور اعلام کرد که انتقال پایتخت دیگر اختیاری نیست و دولت مجبور به انجام آن است.
موضوع انتقال پایتخت ایران سال‌هاست در محافل کارشناسی و سیاسی مطرح می‌شود، اما اظهارات اخیر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، بار دیگر آن را به صدر اخبار آورده است. او در نشست با فعالان اقتصادی استان هرمزگان صریحاً اعلام کرد: «دیگر قدرت انتخابی وجود ندارد؛ ما مجبور به انتقال هستیم.»
چرا تهران دیگر نمی‌تواند پایتخت باشد؟
رئیس‌جمهور با اشاره به مشکلات عدیده تهران تأکید کرد که ادامه وضعیت فعلی امکان‌پذیر نیست. تهران با کمبود شدید آب مواجه است و حجم آب پشت سدها کاهش یافته، به طوری که تأمین آب شرب و صنعتی روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود. در برخی مناطق فرونشست زمین به بیش از ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده که به گفته کارشناسان، وضعیت فاجعه‌باری ایجاد کرده و امنیت ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها را تهدید می‌کند.
علاوه بر این، تراکم جمعیت در تهران بسیار بالاست و بیش از ۱۵ میلیون نفر در این شهر زندگی می‌کنند. آلودگی هوا، مشکلات حمل‌ونقل، فشار بر شبکه‌های انرژی و زیرساخت‌های شهری، کیفیت زندگی مردم را به شدت کاهش داده است. به گفته پزشکیان، ترکیب این عوامل باعث شده است که ادامه حضور پایتخت در تهران دیگر قابل تحمل نباشد و انتقال آن به منطقه‌ای دیگر یک ضرورت جدی و اجتناب‌ناپذیر باشد.
پایتخت بعدی ایران کجاست؟
در سال‌های اخیر چندین منطقه از جمله قزوین، تبریز، اصفهان،کرمان، یزد و جزیره کیش به‌عنوان گزینه‌های احتمالی برای انتقال پایتخت مطرح شده‌اند، اما هر یک به دلایلی مانند محدودیت‌های منابع آب، مسائل زیست‌محیطی یا مشکلات زیرساختی، نتوانستند به گزینه‌ای عملی تبدیل شوند.
اکنون تمرکز اصلی بر منطقه مکران در جنوب‌شرق ایران است. این منطقه با سواحل طولانی در امتداد دریای عمان و اقیانوس هند، موقعیت استراتژیک ویژه‌ای دارد و تراکم جمعیتی پایین، امکان برنامه‌ریزی و طراحی شهری نوین را فراهم می‌کند. نبود محدودیت‌های شدید زیست‌محیطی و دسترسی نسبی به منابع طبیعی، مکران را به گزینه‌ای عملی و جدی برای انتقال پایتخت تبدیل کرده است. حمایت مقامات دولتی و ورود بخش خصوصی نیز بر جدیت این طرح صحه گذاشته است.
محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوردر دی ۱۴۰۳، تأکید کرده که ساماندهی مرکز سیاسی کشور به‌صورت جدی در دستور کار است و مکران یکی از گزینه‌های اصلی است. مسعود پزشکیان نیز در تیر ۱۴۰۴ اعلام کرد: «اگر شرایط فراهم شود، دولت را به مکران منتقل خواهیم کرد. بالاخره باید کسی پیش‌قدم شود.» گروه سرمایه‌گذاری مسکن و چند شرکت دیگر نیز اعلام کرده‌اند که برای اجرای پروژه‌های عمرانی و مسکونی در این منطقه آماده هستند و حتی ضمانت‌نامه‌های طولانی‌مدت برای پروژه‌ها ارائه شده است.
زمان احتمالی انتقال پایتخت از تهران
با وجود عزم جدی دولت و بخش خصوصی، کارشناسان معتقدند انتقال پایتخت پروژه‌ای پرهزینه و زمان‌بر است. چنین طرحی نیازمند ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، مطالعات دقیق زیست‌محیطی و زیرساختی است. تجربه کشورهای دیگر مانند قزاقستان و برزیل نشان می‌دهد که این فرآیند ممکن است دهه‌ها طول بکشد.
با این حال، روند فعلی تهران چنان بحرانی است که مقامات ارشد کشور تأکید دارند: «ادامه وضعیت فعلی دیگر انتخاب نیست، بلکه اجبار است.» حتی اگر انتقال کامل پایتخت سال‌ها طول بکشد، آغاز پروژه و توسعه زیرساخت‌ها در پایتخت جدید، گامی مهم و راهبردی برای آینده ایران خواهد بود.