در حالی که تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای ایران رو به افزایش است، زمزمه‌های فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، سایه سنگینی بر فضای سیاسی و اقتصادی کشور انداخته است. در این میان، مقامات دولتی با تاکید بر آمادگی برای مواجهه با هر سناریویی، از پیش‌بینی‌ها و برنامه‌های جامع برای مدیریت شرایط خاص سخن می‌گویند. اما آیا دیپلماسی در لحظات پایانی می‌تواند گره‌گشا باشد و از بازگشت کامل تحریم‌های بین‌المللی جلوگیری کند؟
معاون اول رئیس‌جمهوری، محمدرضا عارف، با اشاره به احتمال قریب‌الوقوع فعال شدن مکانیسم ماشه، از آمادگی کامل دولت برای بازگشت تحریم‌های شورای امنیت خبر داد. وی تاکید کرد که پیش‌بینی‌های اقتصادی لازم در صورت اجرای این مکانیسم صورت گرفته و دولت برای شرایط خاص، برنامه‌های مدونی تدوین کرده است. این اظهارات در راستای سخنان پیشین فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، قرار می‌گیرد که اعلام کرده بود تمهیدات لازم برای مواجهه با بازگشت تحریم‌ها، به ویژه در زمینه تامین دارو و کالاهای اساسی، اندیشیده شده است. دولت، ضمن تلاش برای دور کردن این موضوع از طریق دیپلماسی و نشان دادن غیرقانونی بودن اجرای مکانیسم ماشه، سناریوهای مشخصی را برای حفظ آرامش و رفاه مردم در نظر گرفته است.
بازگشت تحریم‌ها و فرصت‌های دیپلماتیک
شورای امنیت سازمان ملل متحد اخیراً به اعمال مجدد تحریم‌هایی علیه ایران رای داده است که پیش از این به موجب توافق هسته‌ای (برجام) لغو شده بودند. این تصمیم به معنای احیای کامل شش قطعنامه شورای امنیت علیه ایران است که بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ تصویب شده بودند. با این حال، بسیاری معتقدند که هنوز فرصت برای به تعویق انداختن این تحریم‌ها وجود دارد. سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل و گفت‌وگوهای حاشیه این اجلاس با مقامات اروپایی، به عنوان یک فرصت کلیدی برای جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه تلقی می‌شود. دولت از مدت‌ها پیش، با توجه به شرایط منطقه‌ای و احتمال بازگشت تحریم‌ها، پیش‌بینی‌های اقتصادی لازم را انجام داده و برای شرایط جنگی احتمالی نیز برنامه دارد.
محمدرضا عارف در جلسه شورای اقتصاد با اشاره به تلاش سه کشور اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌ها، اظهار داشت: "ملت و دولت‌های ما در مقابل تحریم‌های ظالمانه غرب عملکرد خوبی داشتند. البته ما داوطلب بازگشت تحریم‌ها نیستیم و امیدواریم کشورهای اروپایی حداقل تعقلی به کار بسته و از تجربه مقابله با نظام و مردم ما درس بگیرند." وی افزود که دولت چهاردهم از ابتدای فعالیت خود برای شرایط خاص برنامه‌هایی تدوین کرده است که شامل بسته‌های معیشتی و سازوکارهای مدیریتی در شرایط خاص می‌شود، نمونه آن را می‌توان در دوران جنگ تحمیلی مشاهده کرد.
وضعیت ذخایر راهبردی و چالش‌های پیش‌رو
معاون اول رئیس‌جمهور با اذعان به بی‌اثر نبودن تحریم‌ها، تاکید کرد که هدف دشمن از این تحریم‌ها، وادار کردن ایران به مذاکرات ذلیلانه و تسلیم بوده است. وی با اشاره به وضعیت مطلوب ذخایر راهبردی کشور گفت: "ذخایر کالاهای اساسی به سال آینده هم می‌رسد و حتی کالاهایی که ضروری نبوده هم ذخیره شده است." عارف با بیان اینکه "ما داوطلب جنگ و تحریم نیستیم، اما به پشتوانه مردمی صحبت می‌کنیم که همواره حضورشان موجب حل مشکلات می‌شود"، به تجارب گذشته در مواجهه با تحریم‌های آمریکا و حمایت برخی کشورهای اروپایی از صدام در دوران جنگ تحمیلی اشاره کرد و از آنها خواست تا از این تجربیات درس بگیرند.
مدیریت افکار عمومی و اولویت‌های بودجه ۱۴۰۵
عارف در بخش دیگری از سخنان خود به بسیج رسانه‌های غربی برای از بین بردن انسجام ملی در ایران اشاره کرد و گفت: "این رسانه‌ها تلاش می‌کنند که رمز موفقیت ما یعنی حضور مردم و انسجام ملی آسیب بزنند، اما مردم ثابت کرده‌اند که به انقلاب اسلامی و کشور خود علاقه داشته و انسجام ملی خود را حفظ می‌کنند." وی بر ضرورت وحدت و انسجام ملی برای مقابله با دشمن و مدیریت افکار عمومی از طریق بیان صادقانه و عملکرد شفاف تاکید کرد.
در پایان، عارف با اشاره به تجربه موفق شورای راهبری برنامه هفتم پیشرفت، بر ضرورت نظارت جدی بر اجرای این برنامه و تامین منابع مالی برای احکام آن تاکید کرد. وی همچنین در خصوص لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، بر ضرورت توجه به اولویت‌های دولت از جمله معیشت مردم، اصلاحات ساختاری، کاهش موازی‌کاری‌ها، بودجه متوازن، پررنگ‌تر شدن نقش بخش خصوصی، حاکمیت فناوری‌های پیشرفته و ارتقای بهره‌وری تاکید کرد.