به گزارش سایت طلا،«صحبت کردن با یک متخصص واقعی، در هر موضوعی»؛ این توصیفی است که درباره نسخه جدید چت جی‌پی‌تی گفته شده است. نسخه‌ای قدرتمند که پنج‌شنبه رونمایی شد و به‌صورت رایگان در اختیار همه کاربران قرار گرفت. مدلی که به گفته توسعه‌دهندگانش، هم از نظر دقت و قدرت پردازش و هم از نظر توانایی تحلیل ورودی‌های پیچیده چندرسانه‌ای نسبت به نسل قبل جهشی قابل توجه داشته است.
درباره GPT-5 و برتری‌های آن نسبت به مدل‌های قبلی، چند ویژگی شاخص و مهم گفته شده است که در این گزارش مورد بررسی قرار می‌گیرد.
یک گام نزدیک‌تر به انسان
مدل GPT‑5 از نگاه متخصصان، یک قدم بزرگ به‌سوی «هوش جامع مصنوعی» (Artificial General Intelligence یا AGI) به حساب می‌آید. اما اِی.جی.آی یعنی چه؟
در حال حاضر، بیشتر مدل‌های هوش مصنوعی—مثل همین چت‌بات‌ها—فقط در کارهای مشخص و محدود عملکرد خوبی دارند. مثلاً می‌توانند متن بنویسند، ترجمه کنند، یا سوالات ریاضی را جواب بدهند. اما اگر از آن‌ها بخواهید که یک مسئله کاملاً جدید را حل کنند که قبلاً آموزش ندیده‌اند، معمولاً دچار اشتباه یا سردرگم می‌شوند
هوش جامع مصنوعی، هدف نهایی بسیاری از شرکت‌ها و دانشمندان این حوزه است و به معنای ساختن مدلی است که بتواند تقریباً مثل یک انسان فکر کند، یاد بگیرد، منطق‌ورزی کند و در زمینه‌های گوناگون، بدون نیاز به آموزش جداگانه، تصمیم بگیرد. یعنی همان‌طور که یک انسان می‌تواند هم بنویسد، هم ریاضی حل کند، هم نقشه بخواند و هم گفت‌وگو کند— هوش مصنوعی هم باید بتواند همه‌ی این کارها را با درک و منطق خودش انجام دهد.
GPT‑5 هنوز کامل نیست، ولی طبق گفته سم آلتمن، مدیرعامل شرکت سازنده، این مدل به شکل محسوسی به آن هدف نزدیک‌تر شده است. یعنی توانایی‌اش در استدلال، یادآوری، تحلیل اطلاعات و پاسخ‌گویی به مسائل پیچیده، بیش از هر مدل قبلی است و می‌تواند در حوزه‌های مختلف عملکردی شبیه به انسان داشته باشد.
البته هنوز محدودیت‌هایی هم وجود دارد. مثلاً GPT‑5 نمی‌تواند به‌تنهایی یاد بگیرد یا تجربه‌های جدید را در حافظه‌اش نگه دارد. بنابراین هنوز تا رسیدن به هوش جامع مصنوعی فاصله داریم، ولی بدون تردید، مدل جدید جی‌پی‌تی یکی از جدی‌ترین گام‌ها در این مسیر بوده است.
پردازش هوشمند با مسیریاب
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که GPT‑5 را از نسخه‌های قبلی متمایز می‌کند، استفاده از «سامانه مسیریاب هوشمند» (smart router) است. این سامانه مانند یک مغز متفکر در پشت صحنه عمل می‌کند و تصمیم می‌گیرد که هر سؤال یا درخواست کاربر را به چه شکلی و با چه قدرت پردازشی پاسخ دهد.
برای درک بهتر، تصور کنید GPT‑5 چند نسخه مختلف از خودش دارد؛ یکی سبک‌تر و سریع‌تر، و دیگری عمیق‌تر و دقیق‌تر اما کمی کندتر. وقتی شما یک سؤال ساده می‌پرسید—مثل ترجمه یک جمله یا گرفتن یک فهرست کوتاه—مسیریاب تشخیص می‌دهد که نیاز به توان پردازشی زیادی نیست و درخواست را به نسخه سبک می‌فرستد تا سریع‌تر پاسخ بدهد. اما اگر سؤال شما پیچیده باشد—مثلاً بخواهید یک مقاله تحلیلی درباره سیاست جهانی یا یک کد پیشرفته برنامه‌نویسی دریافت کنید—مسیریاب تصمیم می‌گیرد از نسخه قوی‌تر و پرقدرت‌تر GPT‑5 استفاده کند تا پاسخ دقیق‌تر و عمیق‌تری تولید شود.
به زبان ساده‌تر، GPT‑5 برای هر درخواست، هوشمندانه انتخاب می‌کند که از کدام توان محاسباتی استفاده کند، بدون اینکه کاربر نیاز داشته باشد خودش چیزی تنظیم کند یا انتخابی انجام دهد. این موضوع باعث می‌شود مدل هم سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر عمل کند، و هم در پاسخ‌های پیچیده، کیفیت بالا را حفظ کند.
طبق گزارش رسمی اوپن.اِی.آی، این روش پردازش پویا باعث شده که GPT‑5 بتواند منابع محاسباتی را بهینه مصرف کند و تجربه کاربر را هم ساده‌تر و هوشمندانه‌تر کند.
نسخه‌های مختلف GPT-5 و کاربرد آن‌ها
اوپن.اِی.آی نسخه GPT-5 را در چند نسخه متفاوت عرضه کرده تا توسعه‌دهندگان بتوانند بر اساس نیازشان انتخاب کنند. این نسخه‌ها عبارت‌اند از:
1. GPT-5 (نسخه اصلی و کامل)
این همان مدل پرقدرت و کامل است که بالاترین دقت و توان پردازشی را دارد. مناسب کسانی است که بالاترین کیفیت پاسخ را می‌خواهند، حتی اگر کمی کندتر باشد یا هزینهٔ استفاده از آن بیشتر شود. معمولاً برای کارهایی استفاده می‌شود که نیاز به تحلیل عمیق، استدلال پیچیده، یا تولید محتوای دقیق دارند—مثل پژوهش‌های علمی، تولید گزارش‌های تخصصی، یا پاسخ‌گویی به پرسش‌های بسیار دشوار.
2. GPT-5-Mini (مینی)
این نسخه سبک‌تر و سریع‌تر از مدل اصلی است، اما همچنان کیفیت بالایی دارد. هزینهٔ استفاده از آن کمتر است و سرعت پاسخ‌گویی‌اش بالاتر. بیشتر برای کسانی مناسب است که هم کیفیت و هم سرعت را می‌خواهند، ولی نیازی به حداکثر توان مدل ندارند—مثلاً برای چت‌بات‌های خدمات مشتری، ابزارهای آموزشی، یا اپلیکیشن‌هایی که نیازمند پاسخ‌گویی سریع در مقیاس بالا هستند.
3. GPT-5-Nano (نانو)
کوچک‌ترین و ارزان‌ترین نسخه است. توان پردازشی کمتری دارد، اما فوق‌العاده سریع و مقرون‌به‌صرفه است. بیشتر برای کارهای ساده و تکراری طراحی شده—مثل تکمیل خودکار متن‌ها، پاسخ به سوالات کوتاه، یا پردازش انبوه درخواست‌های ساده. این نسخه می‌تواند روی دستگاه‌های با منابع محدود یا سرویس‌هایی که باید حجم بالایی از پرسش‌ها را در لحظه پاسخ دهند، استفاده شود.
به زبان ساده‌تر:
این سه نسخه مثل سه نوع ماشین هستند—یک ماشین لوکس و قدرتمند (GPT-5)، یک ماشین اسپرت و سریع ولی اقتصادی‌تر (GPT-5-Mini)، و یک ماشین شهری کوچک و کم‌مصرف (GPT-5-Nano). هرکسی بسته به مسیر و بودجه‌ای که دارد، می‌تواند انتخاب کند.
طبق گزارش ورج، این تنوع باعث شده شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان بتوانند بر اساس بودجه، سرعت مورد نیاز و دقت دلخواه، نسخه مناسب خود را انتخاب کنند و هزینه اضافی برای توان پردازشی غیرضروری پرداخت نکنند.
هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو!
یکی دیگر از ویژگی‌های کلیدی نسخه جدید، پنجره متنی یا زمینه (Context Window) بسیار گسترده‌ای است که امکان پردازش تا حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار توکن را فراهم می‌کند. برخی منابع حتی این رقم را تا یک میلیون توکن نیز اعلام کرده‌اند، اگرچه این موضوع هنوز به‌طور کامل از سوی شرکت سازنده تأیید نشده است.
در اینجا «توکن» به زبان ساده یعنی واحدهای کوچک‌تر متن که مدل هوش مصنوعی آن‌ها را پردازش می‌کند. با این توضیح که مدل‌های زبانی مثل GPT متن را به‌صورت مستقیم کلمه‌به‌کلمه نمی‌خوانند، بلکه آن را به توکن‌ها تبدیل می‌کنند. هر توکن می‌تواند یک کلمه کامل، بخشی از یک کلمه، یا حتی یک علامت نگارشی باشد. مثلاً: کلمهٔ «کتاب» → یک توکن
کلمهٔ طولانی‌تر مثل «کتابخانه‌ها» ممکن است به دو یا سه توکن شکسته شود.
حتی فاصله بین کلمات و علائمی مثل «.» یا «!» هم معمولاً توکن جداگانه حساب می‌شوند.
وقتی گفته می‌شود GPT-5 می‌تواند تا ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار توکن را پردازش کند، یعنی این مدل می‌تواند یک متن بسیار طولانی—شامل ورودی شما و پاسخ خودش—را در یک بار پردازش نگه دارد. این حجم تقریباً معادل حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ صفحه کتاب معمولی است.
به زبان ساده‌تر: هرچه پنجرهٔ متنی یک مدل بزرگ‌تر باشد، مدل می‌تواند متن‌های طولانی‌تری را بدون فراموش کردن بخش‌های قبلی دنبال کند؛ یعنی در گفت‌وگوهای طولانی‌تر یا هنگام تحلیل اسناد بزرگ، تمرکز و دقت بیشتری دارد.
در نسخه API این مدل، توسعه‌دهندگان می‌توانند با استفاده از پارامترهایی مانند «میزان تلاش برای استدلال» (reasoning_effort) و «تفصیل پاسخ» (verbosity)، میزان دقت و طول پاسخ مدل را تنظیم کنند. همچنین، امکان تعریف ابزارهای سفارشی برای کاربردهای خاص فراهم شده است.
یک کارشناس نیازمند آموزش مداوم
این مدل هنوز فاقد قابلیت «یادگیری مستمر (continual learning) است، به این معنا که پس از استقرار، نمی‌تواند »اطلاعات جدید را به‌طور خودکار یاد بگیرد یا تغییرات را در زمان واقعی پردازش کند
قابلیت یادگیری مستمر به این معناست که یک مدل هوش مصنوعی بتواند پس از استقرار و شروع استفاده، به‌طور مداوم از داده‌ها و تجربه‌های جدید یاد بگیرد، درست شبیه انسان که هر روز با یادگیری اطلاعات تازه، دانش و مهارت‌هایش را به‌روزرسانی می‌کند.
در حال حاضر، GPT-5 این توانایی را ندارد. یعنی وقتی نسخه فعلی مدل آموزش داده و منتشر می‌شود، دانش آن ثابت می‌ماند و دیگر نمی‌تواند به‌طور خودکار اطلاعات جدید را به حافظهٔ دائمی خود اضافه کند. اگر بخواهیم دانش مدل به‌روز شود، باید دوباره با داده‌های جدید آموزش داده شود—فرآیندی که زمان‌بر، پرهزینه و نیازمند زیرساخت قدرتمند است.
نبود این ویژگی باعث می‌شود که GPT-5 نتواند اتفاقات روز یا تغییرات سریع را خودش یاد بگیرد. برای مثال، اگر امروز یک فناوری جدید معرفی شود یا قوانین یک کشور تغییر کند، مدل تا زمانی که به‌روزرسانی رسمی دریافت نکند، از آن آگاه نخواهد بود. به همین دلیل است که نسخه‌های GPT معمولاً به یک «تاریخ قطع دانش» (Knowledge Cutoff Date) محدود می‌شوند.
البته، این موضوع به این معنا نیست که GPT-5 نمی‌تواند اطلاعات جدید را در لحظه پردازش کند. اگر شما در ورودی خود اطلاعات تازه را به مدل بدهید، GPT-5 می‌تواند آن‌ها را تحلیل کرده و بر اساسشان پاسخ تولید کند—اما این داده‌ها را حفظ و در آینده استفاده نمی‌کند. این پردازش فقط موقت است و با پایان مکالمه یا درخواست، مدل آن را فراموش می‌کند.
به زبان ساده، GPT-5 را می‌توان مثل یک کارشناس دانست که دانش گسترده‌ای دارد، اما بعد از روز آموزش رسمی، دیگر کتاب یا خبر جدیدی مطالعه نمی‌کند—مگر اینکه دوباره در یک دوره آموزشی رسمی شرکت کند.
کاهش چشمگیر شاخص توهم
مدل GPT-5 گامی بزرگ در کاهش توهم (hallucination) برداشته است — خطاهایی که مدل در بازگو کردن اطلاعات ساختگی یا نادرست مرتکب می‌شود. بر اساس انتشار رسمی اوپن‌ای‌آی، پاسخ‌های GPT-5 به‌طور میانگین ۴۵٪ کمتر دارای خطای واقعی نسبت به مدل پیشین یعنی GPT-4o هستند هنگامی که جستجوی وب نیز فعال باشد. در حالتی که مدل "در حال فکر کردن" (thinking) است، میزان خطا تا ۸۰٪ کاهش یافته در مقایسه با مدل o3
در آزمون خاص سلامت (HealthBench Hard Hallucinations)، که دقت پاسخ‌های پزشکی یا سلامت مدل را می‌سنجد، GPT-5 تنها در ۱.۶٪ موارد دچار توهم می‌شود؛ در حالی‌که GPT-4o و o3 به ترتیب حدود ۲۰.۶٪ و ۱۵.۸٪ خطا داشتند. این کاهش محسوس در خطاهای واقع‌نما، GPT-5 را به گزینه‌ای قابل‌اعتمادتر برای کاربردهایی مانند مشاوره‌های تحقیقاتی، سلامتی یا تولید محتوا تبدیل کرده است.
OpenAI همچنین بر این نکته تأکید کرده که GPT-5 رفتار صادقانه‌تری دارد؛ یعنی بهتر می‌پذیرد که قادر به پاسخ‌گویی نیست یا اطلاعات کافی ندارد، به‌جای اینکه به‌طور ساختگی پاسخی ارائه دهد این شفافیت در تعامل، به ویژه در محیط‌های حساس مانند حقوق و سلامت، نقش مهمی در ایجاد اعتماد کاربر ایفا می‌کند.
بنابراین در مجموع،
پاسخ‌ها در حالت عمومی حدود ۴۵٪ کمتر دچار خطای واقعی می‌شوند.
در حالت تفکر پیشرفته (thinking) میزان خطا تا ۸۰٪ کاهش می‌یابد.
در حوزه سلامت و پزشکی، نرخ توهم تنها ۱.۶٪ است.
اعتمادپذیری بالا: مدل بهتر ادعای ناتوانی می‌کند به‌جای ساخت پاسخ‌های ساختگی.
چه کسانی به این نسخه پیشرفته دسترسی دارند؟
دسترسی به ChatGPT-5 به‌گونه‌ای طراحی شده که طیف وسیعی از کاربران، از افراد عادی گرفته تا سازمان‌های بزرگ، بتوانند از قابلیت‌های آن بهره‌مند شوند. این مدل اکنون به‌عنوان مدل پیش‌فرض در چت جی‌پی‌تی فعال شده و جایگزین نسخه‌های پیشین مانند GPT-4o، GPT-4.1 و GPT-4.5 شده است.
کاربران رایگان هم‌اکنون به GPT-5 دسترسی دارند، اما این دسترسی همراه با محدودیت مصرف است. وقتی کاربر از سهمیه تعیین‌شده عبور کند، سیستم او را به نسخه سبک‌تر یعنی GPT-5 Mini هدایت می‌کند تا همچنان بتواند تجربه کار با مدل را ادامه دهد. این نسخه سبک‌تر هزینه پردازش کمتری دارد و برای پرسش‌های کوتاه یا وظایف ساده‌تر بهینه شده است.
مشترکان Plus، که هزینه اشتراک ماهانه را پرداخت می‌کنند، سهمیه مصرفی بیشتری برای استفاده از GPT-5 دریافت می‌کنند. این یعنی می‌توانند بدون نگرانی سریع‌تر و بیشتر از نسخه کامل مدل استفاده کنند. طبق گزارش Lifewire و Tom’s Guide، این دسته از کاربران معمولاً با محدودیت کمتری نسبت به کاربران رایگان مواجه‌اند و می‌توانند در پروژه‌ها یا گفتگوهای طولانی‌تر از قدرت مدل بهره ببرند.
کاربران Pro، که اشتراک گران‌تر و پیشرفته‌تری دارند، علاوه بر دسترسی کامل و بدون محدودیت به GPT-5، به نسخه ویژه‌ای با نام GPT-5 Pro مجهز شده‌اند. این نسخه برای پردازش‌های پیچیده‌تر، تحلیل‌های عمیق‌تر و حل مسائل چندمرحله‌ای طراحی شده است. به گزارش Wired، این گروه عملاً به سطحی از قدرت پردازشی دسترسی دارند که برای کارهای تخصصی یا علمی مناسب است.
سازمان‌ها، تیم‌های کاری و مؤسسات آموزشی (دسته‌بندی‌های Team، Enterprise و Edu) نیز در این طرح گنجانده شده‌اند. برای این گروه‌ها، GPT-5 به‌عنوان مدل پیش‌فرض و با سهمیه بسیار بالا فعال است. طبق گزارش اوپن.اِی.آی، این رویکرد باعث می‌شود تیم‌ها بتوانند در پروژه‌های گروهی، مدیریت اسناد بزرگ یا پشتیبانی مشتری، بدون نگرانی از محدودیت مصرف، از مدل استفاده کنند.
به این ترتیب، GPT-5 عملاً برای تمام گروه‌های کاربری در دسترس است، اما سطح و گستره استفاده بسته به نوع حساب کاربری و اشتراک متفاوت خواهد بود. این ساختار باعث شده هم کاربران عادی بتوانند تجربه‌ای از نسل جدید هوش مصنوعی داشته باشند، و هم کاربران حرفه‌ای و سازمانی بتوانند از تمام ظرفیت آن بهره‌برداری کنند.
کلام آخر!
رونمایی از GPT-5 نشان می‌دهد مسیر پیشرفت مدل‌های زبانی همچنان با سرعت بالایی ادامه دارد. پشتیبانی از ورودی‌های چندرسانه‌ای، پنجرهٔ زمینه بزرگ‌تر، نسخه‌های بهینه‌شده برای نیازهای مختلف، سامانه مسیریاب هوشمند، کاهش توهم و نتایج چشمگیر در آزمون‌های تخصصی، همه بیانگر این است که GPT-5 می‌تواند در حوزه‌های گسترده‌ای از آموزش و پژوهش تا صنعت و سرگرمی تحول ایجاد کند.
با این حال، محدودیت‌هایی مانند نبود یادگیری مستمر و وابستگی به داده‌های آموزش اولیه نشان می‌دهد که تا رسیدن به هوش جامع مصنوعی راهی قابل توجه باقی مانده است.