افت قیمت طلا تداوم خواهد یافت / عدم رشد بهای دلار در پایان سال (قسمت اول)

دکتر جمشید عدالتیان اقتصادان و عضو هیئت رئیسه نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و استاد دانشگاه با حضور در« کافه طلا » ی سایت طلا، میهمان میز شماره 10 این کافه بود. وی ضمن بیان علل رشد بهای طلا طی دو سال اخیر از آثار افت بهای نفت بر اقتصاد کشور و نوسانات بازار ارز سخن گفت و خاطرنشان کرد روند کاهشی بهای طلا تداوم خواهد یافت. در ادامه قسمت اول این گفتگو به نظرتان می آید؛


- سایت طلا: علت نوسانات بازار ارز طی یک ماه و نیم اخیر چه بوده؟

عدالتیان: سه علت در این نوسان وجود داشت. یکی از آنها هیجانات بعد از مذاکرات هسته ای و تعویق آن بود که بازار منتظر نتایج مذاکرات ایران با کشورهای 1+5 و اینکه آیا مذاکرات به نتیجه می رسد یا خیر، بود. زمانی هم که به تعویق افتاد، هیجان زیادی به بازار وارد شد. دلیل دوم این است که با سقوط قیمت نفت، درآمد کشور تا 60 درصد درآمد ارزی نفتی کاهش پیدا کرد که به تبع آن دولت در تنگنای ارزی قرار می گیرد و اگر این روند ادامه پیدا کند که به نظر می آید ادامه می یابد، در سال 94 تنها راه ممکن صادرات غیر نفتی است که به سرعت انجام پذیر نمی تواند باشد و کمبود ارز مسئله برانگیز خواهد بود. فکر می کنم دولت به طرقی در حال حاضر ثبات نسبی را در بازار ارز حفظ می کند که در این صورت امکان دارد مشکلاتی را داشته باشیم و بدیهی است که تراز ارزی کشور در سال 94 با مشکل مواجه خواهد شد.
علت سوم تقویت دلار به دلیل رشد مثبت اقتصادی آمریکا به خصوص طی 3 ماه اخیر سال 2014 بوده است. دلاری که در بازار جهانی است نسبت به سایر ارزهای عمده جهانی قدرتمند است و احتمالاً قدرت بیشتری پیدا خواهد کرد.
دلار نسبت به یورو افزایش پیدا کرده و احتمال آن هست که در سال 2015 این روند ادامه پیدا کند. به خصوص اینکه نفت ارزان می تواند به رشد اقتصادی بیشتر در آمریکا کمک کند و اروپا در حالت رکود نسبی به سر می برد، احتمالاً دلار نسبت به ارزهای عمده جهان مانند پوند، یوان، ین و ... تقویت خواهد شد.
در شش ماه آخر سال 2014 دلار 6 درصد تقویت شده است. نرخ برابری دلار با یورو در حال حاضر 1.12 است که در گذشته 1.34 بوده و حدود 22 سنت افزایش پیدا کرده است و این به علت رشد ارزش دلار بوده است. در زمانی که دلار تقویت می شود چند اتفاق می افتد که تقریباً همیشه هم اینطور بوده است. یک مورد اینکه قیمت کالاها در بورس کاهش پیدا می کند و هر چه دلار تقویت شود به نفع کشور ما خواهد بود به دلیل اینکه ایران دلار دریافت می کند و یورو را خرج می کند با این حساب یورو بیشتری کسب می کند. با همه این تفاسیر این 3 عامل هستند که اجازه نمی دهند دلار با ثبات فعلی در سال 94 حفظ شود.


* بهای 3400 تا 3450 برای دلار منطقی است

- سایت طلا: در حال حاضر چند هفته ای هست که قیمت دلار پایین آمده و از مرز 3500 تومان به حدود 3400 تومان کاهش یافته، علت این اتفاق چیست و نهایتاً رقم واقعی دلار چند است؟

عدالتیان: نوسانات ارزی در کشور افزایش خیلی سریعی پیدا می کند و سپس ثبات یا کاهش می یابد و قیمت خود را پیدا می کند. به هر حال اگر نرخ دلار بر قیمت 3400 تا 3450 تومان ثابت بماند، شاهد افزایش 300 تا 400 تومانی دلار در 6 ماه گذشته هستیم و باتوجه به اینکه احساس می شود کاهش یافته، اما در منطق روند صعودی داشته است.
با توجه به اینکه تورم 15 تا 17 درصد است، اگر بخواهیم براساس تورم قیمت دلار را محاسبه کنیم تا بتوانیم صادرات را حفظ کنیم احتمالاً 3400 تا 3450 که 15 درصد 3 هزار تومان می باشد، منطقی به نظر می آید.


- سایت طلا: با توجه به شرایط فعلی بازار ارز قیمت دلار را در سال آینده بر روی چه قیمتی می توان مشاهده کرد؟

عدالتیان: سال آینده بستگی به عواملی از جمله مذاکرات هسته ای دارد و بعید می دانم باز هم تمدید شود. لذا اگر بتوانیم به نتیجه برسیم، شاید در حدود 3400 تا 3500 تومان بهای دلار در نوسان باشد و اگر توافقی حاصل نشود دلار با قیمت بالاتر هم دور از ذهن نیست.
اگر بتوانیم علیرغم کاهش قیمت نفت، نفت بیشتری را صادر کنیم، افت بهای نفت و درآمد ارزی را جبران خواهیم کرد. در قیمت نفت بشکه ای 100 دلار یک میلیون بشکه صادرات داشتیم که اگر بتوانیم صادرات نفت را به دو میلیون بشکه با قیمت 40 دلار برسانیم تا حدودی مشکل کمبود ارزی را جبران می کنیم. امیدوار هستم مذاکرات به توافق برسد چرا که با افزایش تحریم ها نفت بشکه ای 40 دلار را هم با سختی خواهیم فروخت.


* بازار ارز به دوران آرامش رسیده

- سایت طلا: عملکرد اقتصادی دولت یازدهم چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا سیاستهای دولت توانسته بازار ارز را کنترل و ثبات را در این بازار برقرار کند؟

عدالتیان: از دو دیدگاه می توان به این موضوع نگاه کرد. یک دیدگاه این است که در دولت قبل به دلیل افزایش تحریم جهش 3 برابری را برای دلار شاهد بودیم و جهش اصلی در دولت گذشته رخ داده است. ثبات نسبی امروز به دلیل همان جهش بالای قبلی بوده است و نمی توانیم بگوییم که دولت کاملاً در ثبات قیمت دلار موفق شده است، چرا که حداکثر افزایش قیمت را در دو سال گذشته داشته ایم و به همین دلیل خیلی بعید بود که باز هم بهای دلار افزایش پیدا کند. مورد دیگر اینکه دولت توانسته از افزایش تحریم ها جلوگیری کند و برنامه ریزی خوبی داشته باشد، صادرات غیر نفتی به کشورهای منطقه از جمله عراق، ترکمنستان، افغانستان و دیگر کشورهای منطقه با افزایش خوبی روبه رو شده و به تعادل در قیمت دلار کمک کرده است.
با کاهش 60 درصدی بهای نفت باید این کاهش قیمت را به طریقی جبران کرد و در صورت عدم جبران این کاهش دولت با مشکلاتی مواجه خواهد شد. اما یک نکته ای که وجود دارد تقاضا برای دلار 3450 تومانی کاهش پیدا کرده و مسافرت های خارج از کشور مردم کم شده، تعداد مسافرانی که از کشور خارج شده اند از کسانی که به کشور مسافرت داشته اند کمتر است. قدرت خرید افت پیدا کرده و احتمالاً سال آینده قشر متوسط جامعه بیشتر قدرت خرید خود را از دست می دهد و به جای کالای خارجی از کالای داخلی یا کالای ارزانتر استفاده می کنند. تقاضا برای دلار به طور کلی کاهش پیدا کرده و برای کالاهای اساسی را خود دولت با 2850 تومان ارز مبادله ای باید تامین کند.


- سایت طلا: با توجه به اینکه تا حدی نرخ دلار به ثبات رسیده، می توان این نظر را داشت که بانک مرکزی توانسته تا حدودی بازار را کنترل کرده و نوسان بازار ارز را مهار کند؟

عدالتیان: بله، به این دلیل که قابل پیش بینی بوده و مدتی بعد از روی کار آمدن دولت جدید تحریم ها متوقف شد و با توجه به مشخص بودن درآمد ارزی برای آن برنامه ریزی کردند که این کار را نسبتاً به خوبی انجام داده اند.


*بهای دلار پایان سال افزایش نخواهد یافت

- سایت طلا: معمولاً در پایان سال تقاضا برای ارز افزایش پیدا می کند، آیا ممکن است بهای دلار در انتهای سال جاری به دلیل افزایش تقاضا رشد دوباره ای پیدا کند؟

عدالتیان: در گذشته مسافرت های خارج از کشور باعث افزایش تقاضا می شد اما بعید می دانم تعداد زیادی از ایرانیان قادر باشند به مسافرت های خارج از کشور بروند. واقعیت این است که با دلار 3500 تومانی تعداد خانواده هایی که به مسافرت خارج از کشور می روند بسیار کم است و به این منظور تقاضای ارز کم شده و روند صعودی نخواهد داشت.


*حداقل بهای نفت احتمالا 42 دلار

- سایت طلا: با توجه به سقوط آزاد بهای نفت در یک ماه اخیر، به نظر شما این روند تا کجا ادامه خواهد داشت؟

عدالتیان: با استناد به صحبت های آقای جهانگیری معاون ریاست جمهوری انتظار قیمت کمتر از 40 دلار را هم باید داشته باشیم، با توجه به قیمت نفت در بشکه ای حدود 40 دلار درحال حاضر، امیدوار هستم که این اتفاق واقع نشود. قیمت نفت در مدت 3 تا 4 ماه تا به امروز 60 درصد کاهش قیمت داشته است و فکر می کنم احتمالاً در سال 2015 در حدود قیمتی 42 یا 43 دلار ثبات داشته باشد.


- سایت طلا: با توجه به این که اقتصاد ایران یک اقتصاد نفت محور است، سقوط قیمت نفت چه پیامد مستقیمی را بر اقتصاد کشور خواهد داشت؟

عدالتیان: اولین تاثیر این کاهش قیمت بر روی ترازهای ارزی است. در گذشته بیشترین عرضه دلار به بازار از طریق صادرات نفتی بود، احتمالاً ما به دلیل افزایش صادرات غیر نفتی مشکل پیدا خواهیم کرد. از طرفی در زمانی که قیمت نفت کاهش می یابد، قیمت پتروشیمی هم کاهش پیدا می کند و درآمد میعانات گازی کاهش می یابد و دولت نمی تواند درآمد کافی ارزی داشته باشد.
پس اولین مسئله ای که اتفاق می افتد، توازن پرداخت ها و دریافت های ارزی به نفع پرداخت ها تغییر پیدا می کند و این می تواند بر روی قیمت ارز تاثیرگذار باشد.
پیامد دوم کاهش قیمت نفت این است که به دلیل اینکه 33 درصد بودجه با نفت بسته شده است، کاهش قیمت نفت به 40 دلار موجب تعطیلی خیلی از پروژه های عمرانی می شود و احتمال رشد اقتصادی منفی در سال آینده را به دنبال خواهد داشت. منفی شدن رشد اقتصادی هم افزایش بیکاری و کاهش درآمد را در پی دارد.


- سایت طلا: چالش ها و فرصت های کاهش قیمت جهانی نفت چیست؟

عدالتیان: در کوتاه مدت بعید است که منفعتی از این افت بها داشته باشیم. این تئوری که می توان تهدید را به فرصت تبدیل کرد تا حدودی سخت است. تهدیدها را نمی توان به فرصت تبدیل کرد چرا که یا تهدید است یا فرصت. سالهاست که نتوانستیم به سادگی از تهدید ها استفاده نماییم.


*بهای طلا همچنان کاهش خواهد یافت

- سایت طلا: در طی دو سال اخیر بهای طلا در بازارهای جهانی افت زیادی پیدا کرده است، علت این کاهش بی سابقه چه بوده است؟

عدالتیان: زمانی که سیستم اقتصاد جهانی تضعیف می شود اطمینان به سمت فلزات گرانبها بیشتر می شود. از زمانی که رشد اقتصادی آمریکا در 2 سال گذشته آغاز شد و به نظر می آید تداوم داشته باشد، سرمایه گذاری و فرصت های جدیدی در اقتصاد آن کشور ایجاد می شود به همین علت مردم و به خصوص سوداگران از بازار طلا خارج می شوند و به سمت سرمایه گذاری در بازارهای دیگری می روند.
همیشه رشد اقتصادی بالای آمریکا یعنی قیمت پایین خیلی از کالاهای بورس در دنیا از جمله طلا. دلار در حال حاضر 6 درصد تقویت شده و به نسبت سال گذشته 6 درصد گرانبهاتر، و احتمالاً این روند ادامه پیدا می کند و می گویند تا 15 یا 16 درصد نسبت به ارزهای دیگر جهانی تقویت می شود و اگر این روند اینگونه باشد باید شاهد کاهش نسبی قیمت طلا باشیم.
اما اگر بهای طلا را نسبت به ارزهای دیگر به غیر از دلار ببینیم قیمت آن کاهش پیدا نکرده است. به عنوان مثال در اروپا بهای طلا با واحد پولی یورو تقریباً ثابت است اما نسبت به دلار کاهش یافته است. در واقع همیشه وقتی اطمینانی از سرمایه گذاری و اقتصاد در دنیا به وجود بیاید فرصت های سرمایه گذاری افزایش می یابد و عدم اطمینان افراد را وادار به سرمایه گذاری در فلزات گرانبها می کند تا ارزش درآمد هایشان با تورم کاهش پیدا نکند.


- سایت طلا: بعد از بحران سال 2008 میلادی که اونس تا رقم 1900 دلار بالا رفت، چه رویدادی در جهان رخ داد که باعث رشد بهای دلار و به تبع آن کاهش قیمت طلا را به دنبال داشت؟

عدالتیان: عدم ثبات علت افزایش قیمت طلا در گذشته بود و این عدم ثبات، سرمایه گذاری افراد را به سمت فلزات گرانبها سوق می داد. در زمانی که ثبات اقتصادی به کشوری باز می گردد، سرمایه گذاری بر روی طلا دیگر منطقی نیست، به دلیل اینکه رشد اقتصادی باعث شکوفایی خیلی از سرمایه گذاری و تجارت ها در آمریکا می شود. به عنوان مثال آمریکایی ها امسال برای تعطیلات کریسمس 400 میلیون دلار بیشتر از سال گذشته خرید کردند که این رقم برابر با کلGDP کشورکه همان تولید ناخالص داخلی می باشد است. این ارقام اشخاص را ترغیب می کند در بازارهای دیگری به جز بازار طلا سرمایه گذاری کنند، با وجود شکوفایی مردم میل بیشتری برای خرید دارند و با کاهش قیمت انرژی در آمریکا، خانواده ها قدرت بیشتری برای خرید و افزایش قدرت خرید باعث افزایش تقاضا و افزایش شکوفایی بنگاه ها و در نتیجه ایجاد رشد اقتصادی می شود. در این زمان تقاضای سوداگری دلار کاهش پیدا می کند و تقاضای صنعتی آن تقریباً ثابت می ماند.


ادامه دارد...


گفتگو از: احمد جعفری
هانیه اسماعیلی