نشست ریاض، فرصتی برای بازاریابی آمریکا با هزینه عربستان

حضور دونالد ترامپ در عربستان به عنوان اولین مقصد سفرهای خارجی او از زمان روی کار آمدنش در آمریکا، بدون شک تاثیراتی در معادلات منطقه خواهد گذاشت. آمریکا از سال 2010 و همزمان با آغاز اعتراضات داخلی کشورهای مسلمان شمال آفریقا وارد مرحله جدیدی از ایفای نقشه هایش در خاورمیانه شد.

این کشور تلاش کرد از جهت دادن به درخواست ها و مطالبات مردم تونس، لیبی، مصر، سوریه و عراق اهداف خود را در این منطقه استراتژیک محقق سازد. با این حال خط قرمز کاخ سفید اعزام نیروی نظامی به خط مقدم نبرد در زمان بروز جنگ های داخلی این کشورها بود. رهبران آمریکا کماکان درگیر بحران افغانستان هستند و علی رغم هزینه بیش از یک تریلیون دلاری در این کشور نتوانسته به نتیجه دلخواه خود در شکل دادن به تحولات سیاسی وامنیتی کابل دست یابد. موضوع دیگر آنکه بحث تداوم حضور و یا خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان هم تبدیل به مساله‌ای شده که با تغییر دولت ها در کاخ سفید تصمیمات متفاوتی برایش اتخاذ می شود که این نشان از سردرگمی سیاست خارجی آمریکا در افغانستان دارد.

بر این اساس، برنامه واشنگتن در پیشبرد اهدافش در شمال آفریقا، سوریه و عراق استفاده از توان و ظرفیت های داخلی این کشورها بنا شد که در این رابطه ترامپ با رویکرد تاجرماآب خود به نظر می رسد بیش از اوباما در اجرای این سیاست مصمم است.او در زمان تبلیغات انتخاباتی اش نیز خطاب به تمامی متحدین آمریکا در شرق آسیا، قاره اروپا و همچنین خاورمیانه اعلام کرد باید این کشورها خودشان هزینه تامین امنیت‌شان را بپردازد و بیش از این باری بر دوش ایالات متحده نباشند. در این راستا اولین گام در حوزه کره جنوبی برداشته شد. سئول در ماه آوریل سال جاری استقرار سامانه موشکی تاد را آغاز کرد.بنابراین قابل پیش بینی بود که هدف اصلی سفر ترامپ به عربستان هم در انتقال هزینه های نظامی فعالیت های آمریکا در خاورمیانه به عهده اعراب باشد. رئیس جمهور جدید در برنامه های تبلیغاتی خود نشان داد که بیش از بیرون آمریکا، دغدغه داخل کشورش را دارد و لذا درصدد است با قدرت مانور خارجی واشنگتن، به وعده هایش در کاهش بیکاری، ارتقا وضعیت معیشت و رفاه مردم ایالات متحده جامه عمل بپوشاند. اما تامین پول این اقدامات باید از جیب همپیمانانش به ویژه کشورهای عربی باشد که با برخورداری از پترودلار، وابستگی امنیتی نیز به آمریکا دارند.

از این رو ترامپ سخنرانی در جمع 37 کشور مسلمان و به میزبانی ملک سلمان را بهترین فرصت بازاریابی برای جمعیتی بالغ بر 500 میلیون نفر و مهمتر از همه به هزینه دیگران می دانست. او با آگاهی از قدرت اثرگذاری سخنان رئیس جمهور آمریکا در جمع کشورهای مسلمان همسو با کاخ سفید و با پشتوانه تجربه بهره گیری از کوچکترین فرصت های اقتصادی، مطالبی را مطرح کرد که منافع زیادی برای خزانه ایالات متحده خواهد داشت.

ترامپ با بیان قرارداد 110 میلیارد دلاری نظامی با عربستان و تاکید بر نقشی که چنین توافقاتی می تواند در تامین امنیت و تحقق صلح داشته باشد، انگیزه‌ای برای خریدهای تسلیحاتی سایر کشورها ایجاد کرد. اما این تمام ماجرا نبود. در جریان این سفر مقامات شرکت های مهمی همچون جنرال الکتریک ترامپ را همراهی می کردند که نتیجه آن عقد قراردادهایی به ارزش 15 میلیارد دلار با عربستان به منظور افزایش بازدهی بخش تولید برق این کشور بود. ورود شرکت های آمریکایی در ساختارهای استراتژیکی همچون تولید برق تنها در منافع اقتصادی خلاصه نمی شود. این مساله به معنای نفوذ ایالات متحده در حساسترین حوزه های امنیتی عربستان نیز خواهد بود.

ترامپ امیدوار است عربستان الگویی برای برقراری رابطه دیگر کشورهای مسلمان با آمریکا باشد. در این صورت واشنگتن در اجرای سیاست های جدیدی که در پیش گرفته از جمله استقرار در خطوط مرزی کشورهای منطقه موانع سیاسی و نظامی اندکی خواهد داشت. بزرگنمایی ایران به عنوان برهم زننده ثبات و رواج افراط گرایی اگرچه اقدام تازه ای از سوی آمریکایی ها به شمار نمی رود، اما در فضای کنونی موقعیتی برای جلب همراهی منطقه در همکاری با پروژه نوظهور این کشور خواهد بود.

رئیس جمهور آمریکا کماکان خواهان ورود بیشتر اعراب در سیاست های ضد ایرانی کاخ سفید است. زیرا تنها در صورت عملیاتی شدن چنین فراخوانی، تحقق برنامه استقرار در مرزها مانند آنچه در مرز اردن و سوریه رخ داد، آسانتر و کم هزینه تر خواهد بود و اتفاقی که در منطقه مرزی تنف به وقوع پیوست، دور از انتظار خواهد بود. ضمن آنکه این سیاست موجب پراکندگی توان نظامی سوریه و عراق می شود و از قدرت پیشروی آنها می کاهد.ایجاد همگرایی در میان اعراب با نشان دادن خطر گسترش نفوذ ایران در تحولات منطقه، بر سرعت شکل دادن به تحولات یمن و بحرین نیز اثر می گذارد. واشنگتن شاهد بروز اختلافی نگران کننده در یمن میان عربستان و امارات متحده عربی بر سر تسلط بر شهر سوق الجیشی عدن است.

نکته مهم آنکه آمریکا در این مسیر، خواهان مقاومتی تمام و کمال در برابر ایران است. زیرا هرگونه مماشات می تواند معادلات را به ضرر سیاست های کاخ سفید تغییر دهد. بر این اساس در هنگام ذکر نام گروه های تروریستی ترامپ اسم حماس را هم عنوان کرد، در حالی که پیش از این رهبران حماس با پذیرش مرزهای 1967 قدمی در به رسمیت شناختن تجاوزات اسرائیل برداشته بودند.لذا در شرایطی که وضعیت میدانی سوریه و عراق به نفع غرب و حامیان تروریست ها نیست، تقویت قطب بندی شیعه و سنی از یک سو و جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای مسلمان از سوی دیگر احتمال نفوذ بیشتر دولت ترامپ را در گسل مذکور با کمترین هزینه برای واشنگتن فراهم می کند.